Platon

Platon, gr. , Plátōn (ur. 427 p.n.e. być może w Atenach (podług niektórych świadectw na wyspie Eginie), zm. 347 p.n.e. w Atenach) (inne źródła podają, że żył 428–348 p.n.e.) – grecki filozof. Był twórcą systemu filozoficznego zwanego obecnie idealizmem platońskim.

Życie Platona

Właściwe imię Platona, otrzymane po dziadku, brzmi Arystokles. Według najpopularniejszej hipotezy przezwisko Platon (od gr. platos – szerokość, obszerność, rozległość) zostało nadane przez jego nauczyciela gimnastyki Aristona z Agros lub któregoś ze współuczniów na określenie jego masywnej budowy ciała. Inne koncepcje mówią, że to przezwisko wywodzi się od obfitującego w słowa stylu pisarskiego Platona lub też od szerokości jego czoła. Możliwe jest również tłumaczenie przydomku jako "szerokoplecy" (atletycznej budowy).

Jego ojciec Ariston pochodził ze znakomitego, ateńskiego rodu Kodrosa, matka Periktione natomiast miała wśród swoich przodków Solona. Pozycja społeczna rodziny Platona jest istotnym faktem biograficznym, ukierunkowała bowiem jego zapatrywania polityczne.

Otrzymał staranne wykształcenie, które według zasad greckich polegało na kształtowaniu harmonii ducha i ciała (tzw. kalokagatia), a więc obejmowało zarówno naukę, jak i rozwój fizyczny. Studia filozoficzne rozpoczął najpierw pod kierunkiem Kratyla, zwolennika Heraklita. Rodzina kształciła go na kupca – w tym celu Platon odbył kilka podróży do Azji Mniejszej i na Kretę. W wieku 18 lat, w czasie jednej z podróży morskich został porwany przez piratów i sprzedany jako niewolnik. Na targu niewolników rozpoznał go jednak jeden z krewnych i wykupił. Przygoda ta musiała silnie wpłynąć na psychikę Platona. Zgodnie z przekazem zawartym w jego pismach, w wieku 20 lat spotkał Sokratesa i został jego najwierniejszym uczniem. Studiował u niego przez 8 lat. Wyrok śmierci wydany na Sokratesa, za wypowiadanie niepopularnych poglądów, zniechęcił Platona do demokratycznego systemu rządów. Po śmierci Sokratesa opuścił wraz z innymi współuczniami Ateny i przez 12 lat podróżował po Grecji, Egipcie i Wielkiej Grecji. Powrócił w 40 roku życia do Aten i tu założył swą Akademię Ateńską.

Według pewnych opinii pierwszymi dziełami filozoficznymi Platona były dialogi Sokratesa ze sceptykiem Filonem. Do dziś jest przedmiotem sporu, czy Platon wkładał w usta Sokratesa własne poglądy, czy też dialogi są faktyczną wykładnią poglądów Sokratesa.

W 387 p.n.e. założył sławną Akademię Ateńską. Miała ona wydać wykształconą klasę "filozofów-władców", zgodnie z poglądami politycznymi Platona.

System Platona przechodził wielorakie zmiany, nigdy nie osiągnął stanu spójności i konsekwencji. Filozof sam zdawał sobie sprawę z faktu, że rozum nie rozwiąże wszystkich zagadek bytu, w jednym z listów napisał bowi
O tym, na czym naprawdę mi zależy (…) nie ma i nie będzie żadnego mego pisma, bo nie jest to racjonalne, jak matematyka, i nie daje się ująć w słowa. Ale gdy długo zmagałeś się z rzeczą, nagle zapala się w duszy jakby światło. Kto nie jest wewnętrznie zrośnięty i spokrewniony z tym, co moralne i piękne, ten (…) nigdy nie pozna prawdy o dobru i złu.

Filozofia Platona, zwłaszcza w postaci neoplatonizmu w ujęciu Plotyna i Porfiriusza została później zaadaptowana przez myśl chrześcijańską. Nurt franciszkański tej myśli wciąż odwołuje się do tradycji platońskiej.

Dialogi Platona

Pisma Platona obejmujące 35 dialogów i Listy starożytni filologowie pogrupowali w dziewięć tetralogii. Obecnie jednak tylko część z pism z poniższej listy uważa się za dzieła Plato
I – Eutyfron – Obrona Sokratesa – Kriton – Fedon
II – Kratylos – Teajtet – Sofista – Polityk
III – Parmenides – Fileb – Uczta – Fajdros
IV – Alkibiades I – Alkibiades II – Hipparch – Rywale
V – Teages – Charmides – Laches – Lysis
VI – Eutydem – Protagoras – Gorgiasz – Menon
VII – Hippiasz Większy – Hippiasz Mniejszy – Ion – Meneksenos
VIII – Klejtofon – Państwo – Timajos – Kritiasz
IX – Minos – Prawa – Epinomis – Listy

Według okresu powstawania dzieli się je tradycyjnie na trzy gru

• Dialogi wczesne – zwane także sokratycznymi, gdyż główną postacią w nich występującą jest Sokrates, albo aporetycznymi (gr. aporia oznacza trudność logiczną, niemożność rozwiązania problemu, dosł. bezdroże), gdyż Sokrates w trakcie dyskusji zbija przekonania swoich oponentów, nie proponując w zamian konstruktywnych wniosków. Należą tut
• Dialogi średnie – konstruktywne, w których przedstawiona jest teoria idei. Grupa ta obejmuje dialogi Menon, Fedon, Fajdros, Uczta, Państwo. W dialogach tych również występuje postać Sokratesa, ale nie odgrywa już roli pierwszoplanowej, a ogranicza się do przekazywania platońskiej nauki o ideach.
• Dialogi późne, albo krytyczne, w których Platon zdaje się wycofywać z teorii idei dostrzegając tkwiące w nich aporie. Do grupy tej zaliczamy dialo

Filozofia Platona

.

Ontologia

System Platona był próbą rozstrzygnięcia dylematu jaki dręczył filozofów przedplatońskich. Dylemat ten wynikał z rozważań nad znaczeniem pojęcia bytu. Grecy mieli tradycję rozumienia bytu w kategoriach absolutnych, tzn. przyjmowali od czasu Parmenidesa, że coś, co naprawdę "jest" powinno być zawsze i powinno być niezmienne. Jak ujął to Parmenides Byt jest, a niebytu nie ma, czyli coś co jest naprawdę, musi istnieć wiecznie i musi być niezmienne, bo inaczej jest tylko jakimś "pseudobytem", który jest stale zagrożony zmianą lub zniknięciem. Ten pogląd stał w sprzeczności z rzeczywistością obserwowaną zmysłami, która jest pełna zmian i niestabilności.

Podstawą systemu Platona było przyjęcie, że prawdziwy wieczny byt to idee, a rzeczywistość materialna jest jedynie odbiciem wiecznotrwałych, niezmiennych idei. Zdaniem Platona, relacja między światem idei a światem rzeczywistym jest podobna do relacji prawdziwych przedmiotów i ich odbić w mętnym świetle. Wymagało to przyjęcia istnienia swoistego mechanizmu "emanacji" idei w przedmioty materialne. Mechanizm ten jest – zdaniem Platona – niedoskonały; na drodze od idei do przedmiotów materialnych następuje wiele przekłamań, podobnie jak to jest z odbiciem przedmiotów w migotliwym świetle świecy. Wyjaśnia to niekompletność, zmienność i niedoskonałość świata materialnego. Teorię zmiany zaczerpnął Platon od Heraklita. Zmiana była dla Platona złem, ponieważ z każdą zmianą wszystkie rzeczy oddalają się coraz bardziej od pierwotnych idei. Przeciwieństwem zmiany jest stałość, która zdaniem Platona jest czymś boskim. Dlatego świat materialny jest zły, a świat duchowy – jako niezmienny – jest dobry.

Świat idei Platon wyobrażał sobie niemal "namacalnie". Świat ten składał się z nieskończonej liczby idealnych i doskonałych obiektów, takich jak np. bryły platońskie, które są bardziej "realne" i "rzeczywiste" od przedmiotów materialnych. Obiekty te są "wieczne", co znaczy, że nie były nigdy stworzone, ani nie mogą ulec zniszczeniu. Idee tworzą hierarchię – najwyższą ideą jest idea dobra, obdarzająca inne idee bytem i poznawalnością.

Naczelnymi ideami u Platona były: dobro, piękno i prawda. Idea była dla Platona piątym i ostatnim etapem, który należy przejść, żeby osiągnąć doskonałość. Pozostałe to kolej

Dusza i Demiurg – Budowniczy Świata

Oba światy – świat idei i świat materialny są według Platona odseparowane i nawzajem się nie przenikają. Jedynymi odstępstwami od tej reguły jest ludzka dusza i Demiurg – boski budowniczy świata. Aby odpowiedzieć na pytanie, jak możliwe jest poznanie prawdziwego bytu, jak możliwe jest przejście od świata rzeczy do świata idei, należy zbadać naturę narzędzia, którym wiedzę o ideach zdobywamy, a więc umysłu, czy też mówiąc słowami Platona – duszy. Schemat platońskiej koncepcji duszy przedstawić można następującoDamian Leszczyński, Filozofowie i ich filozofie. Opowieści dla niewtajemniczonych, wyd. Atla 2, Wrocław 2002, s.53, ISBN 83-88555-85-5:

• dusza jest nieśmiertelna (To bowiem, co się zawsze porusza, jest nieśmiertelne), ona jest motorem napędzającym ciało
• dusza, zanim przyoblekła się w ciało i zamieszkała w nim niczym "ślimak w skorupie", przebywała w świecie idei
• dusza, zstępując w ciało, zapomina o wszystkim, czego nauczyła się w świecie idei
• dusza, chcąc zdobyć wiedzę musi odtworzyć to, czego doświadczała w świecie idei

Według Platona ludzi od reszty świata materialnego odróżnia to, że mają duszę, która pochodzi wprost ze świata idei. Podobnie jak idee jest więc ona wieczna, niestworzona i niezniszczalna. Dusza, należąc do świata idei może poznawać idee. Inną cechą duszy jest zdolność do poruszania się samej z siebie. Z ideą nieśmiertelności duszy wiąże się idea jej preegzystencji: istniała ona przed narodzeniem i została uwięziona w ciele, które jest jej grobem. Jej celem jest zatem odrzucenie ciała przez śmierć i powrót do świata idei. Platon dzielił duszę na trzy częś

Świat materialny jest bezrozumny, ale zdaniem Platona w przyrodzie istnieje harmonia i ład. Jest to zrozumiałe jedynie, gdy przyjmiemy celowość świata, a zatem jego stworzenie. Istotą, która zbudowała świat materialny jest właśnie Demiurg. Z jednej strony wzorował się on na ideach, co powoduje pewne zbliżanie się rzeczy materialnych do doskonałości. Z drugiej strony zbudował świat z odwiecznie istniejącej materii, czy też bezrozumnego tworzywa (dechomenon) co powoduje, że odbicie idei jest niedoskonałe.

Teoria poznania – metoda dialektyczna

Z koncepcji istnienia świata idei i rozumienia duszy wynikała platońska teoria poznania. Zdaniem Platona dusze posiadały doskonałą wiedzę o świecie idei, w nim preegzystując, ale na drodze ze świata idei do ciała człowieka tę wiedzę traciły. Zapominanie to jednak nie było zupełne i człowiek ma możliwość przypomnieć sobie znane niegdyś idee. Uczenie się jest więc w istocie nie poznawaniem nowych rzeczy, lecz "przypominaniem" (anamnezą) świata idei. Tęsknotę wobec świata idei, będącą motorem poznania rozumowego Platon nazywa Erosem. Wierzył w reinkarnację (gr. metempsychoza), którą pojmował w ten sposób, że człowiek ma się odradzać dopóty, dopóki nie nastąpi pełne przypomnienie.

Aby dusza nie zbłądziła, proces uczenia musi być właściwie przeprowadzony. Nauczanie umiejętności praktycznych jest tylko pomocą w radzeniu sobie w świecie materialnym. Dużo istotniejsze dla Platona jest studiowanie "samego siebie" w poszukiwaniu pamięci o prawdziwych ideach. Pomocny w tym miał być system edukacji oparty na dialektyce. Polegał on na dochodzeniu do prawdy poprzez dialog ucznia z nauczycielem, analizę i syntezę pojęć, tworzenie tez i antytez, ich przyjmowanie lub odrzucanie.

Etyka i Teoria Państwa

– fragment dialogu Państwo

Dobro jest w tym systemie pamięcią o świecie idei, w którym panują "idealne" stosunki, a zło jest brakiem tej pamięci. Zło wynika więc z niewiedzy; pogląd ten wywodzi się od Sokratesa i zwany jest intelektualizmem etycznym. Dążenie do dobra zostanie po śmierci wynagrodzone poprzez powrót duszy do świata idei, podczas gdy dusze nierozumne zostaną ukarane ponowną utratą życia i wcieleniem.

Ta koncepcja etyczna została uzupełniona przez nawiązującą do podziału duszy na trzy części teorię cnoty. Każdej części duszy odpowiada właściwe jej dobro. Zadaniem części rozumnej jest osiągnięcie mądrości, zadaniem niższych części jest podporządkowanie się rozumo

Idealne państwo polega na podziale zadań i tak jak trzem częściom duszy odpowiadają trzy cnoty, tak samo powinny odpowiadać im trzy stany społeczeńst

Państwem powinni rządzić najmądrzejsi, a więc filozofowie, ponieważ jedynie oni posiadają prawdziwą wiedzę. Tylko oni potrafią odtworzyć w umyśle wizję idealnego państwa, do którego realizacji będą dążyć. Warto tu zaznaczyć istotną różnicę między tym co przez miano filozofa rozumiał Sokrates i Platon. Dla Sokratesa filozof to osoba poszukująca wiedzy, dla Platona to dumny posiadacz wiedzy.

Nadrzędną wartością dla Platona jest sprawiedliwość. Aczkolwiek pojęcie to jest rozumiane całkiem inaczej niż to przez nas obecnie. Dla Platona najważniejsze było państwo i jego dobro. Wszystko co prowadzi do dobra państwa jest dobre. Nawet kłamstwo rządzących jest pozytywne, jeśli służy wyższemu celowi, czyli dobru państwa. Sprawiedliwe dla Platona jest to, aby każdy robił to co do niego należy. Każdy ma pewne zdolności i powinien je realizować.

Podstawę państwowości stanowi wychowanie. Najzdolniejsi powinni kontynuować edukację przechodząc kolejne szczeble "wtajemniczenia" odpowiadające kolejnym etapom przypominania sobie świata idei. Stan filozofów powinien być produktem kształcenia oraz starannego doboru. Nauka ta obejmować winna dziesięcioletnie studia w zakresie matematyki, astronomii i teorii harmonii (muzyki), 5. letnie studia dialektyki oraz 15. letni okres praktycznej działalności politycznej. Dwa wyższe stany powinny całkowicie poświęcić się dobru wspólnoty, wyrzec egoizmu i własności prywatnej (także kobiet i dzieci). Platon nie chciał wtajemniczać zbyt młodych ludzi, ponieważ uważał, że mają zbyt wiele zapału i są skłonni reformom. A każda reforma jest zmianą, a więc czymś złym.

Platon przeprowadzał krytykę istniejących ustrojów państwowych. Jego zdaniem rządy najlepszych (arystokracja) wyradza się w rządy najdzielniejszych (timokrację), następnie w rządy bogatych (oligarchię), zmienionego w wyniku przewrotu przez demokrację, torującą drogę rządom jednostki (tyranii). Przejście od arystokracji do timokracji spowodowane jest niewiedzą strażników. Dalsza degeneracja powodowana jest już przez zepsucie moralne obywateli. Dopiero po doświadczeniu najgorszego ustroju obywatel jest w stanie dostrzec i docenić doskonałość arystokracji. Sam Platon bezskutecznie próbował wcielić w życie swoje idee na Sycylii. Następnie jego idee państwa stanowego stały się podstawą koncepcji średniowiecznych, w których filozofów zastąpili duchowni, a strażników – rycerze. Późniejsza krytyka uznawała Platona za prekursora totalitaryzmu ze względu na postulowaną całkowitą reglamentację wszystkich aspektów życia (zob. niżej o muzyce).

Kosmogonia

Platon twierdził, iż w pojęciach jest wiedza pewna i bezwzględna. Muszą więc odnosić się do przedmiotów istniejących realnie. Własnością pojęć jest jedność i stałość, ich przedmioty muszą więc mieć tę samą naturę. Nie są to rzeczy fizyczne, gdyż te są zmienne.

Byt jest więc innej natury. Bytem są idee, które stanowią odrębny świat. Układ tego świata jest tożsamy z układem pojęć. Oba światy mają strukturę hierarchiczną. Najwyżej jest idea dobra i piękna.

Idee są niezmienne, zmienne są rzeczy. Rzeczy nie dorównują ideom, są jedynie bardziej lub mniej do nich podobne.

Idee nie są bytem fizycznym, gdyż uczestniczą w wielu rzeczach. Nie są bytem psychicznym, gdyż są przedmiotem myśli. Platon nie dał jednoznacznej odpowiedzi, mówił jedynie, że idee są powiązane logicznymi związkami i tworzą hierarchię. Idee poznaje się natychmiast i do głębi, należy je więc pojmować w sensie logicznym (immanentnym) lub religijnym (transcendentnym).

Świat zmysłowy nie jest wieczny. Został jedynie stworzony na wzór wieczności. Istnieje jeden taki świat, gdyż Bóg chciał stworzyć możliwie najlepszy obraz (a ten może być tylko jeden). Świat jednak musi być z czegoś. Dlatego materia, obok Boga (Demiurga) i idei jest trzecią przyczyną świata. Jako przyczyna, materia musi poprzedzać jego powstanie. Świat więc został zbudowany z tworzywa istniejącego wcześniej. Bóg uczynił to wyprowadzając świat z chaosu (porządkując pramaterię). Uporządkował elementy według postaci i liczby. Zatem świat nie jest wieczny, powstał, gdy Demiurg połączył idee z materią. Demiurg był siłą sprawczą, idee – celową. Materia jest z natury bezkształtna, nieograniczona, nieokreślona, może zaś przyjmować kształty. Jest miejscem gdzie kształty się realizują. Skoro nie jest boskim pierwiastkiem (gdyż jest z nim współwieczna), stanowi podłoże wszystkiego, co niedoskonałePlaton, Timajos w: tenże, Dialogi, wyd. Unia Wydawnicza "Verum", Warszawa 2007, IS

Elementami świata są dwa rodzaje trójkątów prostokątnych. Za ich pomocą można skonstruować cztery z pięciu podstawowych brył foremnych (których kształt mają atomy żywiołów: atomy ognia są czworościanami, ziemi – sześcianami, powietrza – ośmiościanami, wody – dwudziestościanami). Pozostaje kwestia dwunastościanów (ostatniej z pięciu figur podstawowych). Zdaniem Platona dwunastościany uczestniczą w konstruowaniu świata, ale jako idea. Innym możliwym rozwiązaniem jest przyjęcie piątego pierwiastka, eteru, wypełniającego kosmos. Fakt ten można wytłumaczyć następująco. Każda ze ścian dwunastościanu ma kształt pięciokąta. Łącząc jedną linią wszystkie wierzchołki pięciokąta, otrzymujemy pentagram. Pentagram zawiera się w kształcie pięciokąta nie tyle bezpośrednio, co wirtualnie. Uczestniczy więc w jego budowie jako idea.

Jak wyglądał proces kreacji świata? Najpierw Bóg stworzył duszę, potem ciało. Następnie ożywił świat poprzez umieszczenie w duszy intelektu. Dusza jest przeciwieństwem materii, źródłem ruchu. Jest realna, ale nie materialna. Jest substancją, która się porusza. Posiada funkcje poznawc

Gdy świat zaczął się poruszać, Bóg postanowił jeszcze bardziej go upodobnić do archetypu i przenieść do niego naturę wieczności. Ponieważ jest to niemożliwe, postanowił uczynić ruchomy obraz wieczności – czas. Po stworzeniu czasu i przestrzeni Bogu brakowało jeszcze istot żyjących. Bóg stworzył więc bogów, a im nakazał stworzyć pozostałe istoty. Pojawiło się wtedy niebo, a na nim Słońce, by ludzie mogli uczyć się istoty czasu.

Przestrzeń stanowi element pośredni między światem idei a światem rzeczy zmysłowych. Istnieje więc:

• świat rzeczy niezmiennych, nie zrodzonych i niepostrzegalnych (można go uchwycić tylko rozumowaniem),
• przestrzeń, w której ma miejsce wszystko, co powstaje, którą można uchwycić rozumowaniem (perswazję), teoria zrodziła się prawdopodobnie z refleksji nad geometrią, jest podobna do teorii Kanta, gdyż wydaje się domeną czystego rozumu,
• świat rzeczy podobnych do idealnych, tak samo nazywanych, ale zmiennych, zrodzonych i postrzegalnych (świat materii).

Platon uznał, iż Wszechświat jest urządzony harmonijnie. Podstawą tej harmonii było przypuszczenie, iż ruchy ciał niebieskich mają charakter jednostajny, kołowy. Tej intuicji Platona chciał dowieść Eudoksos. Zaproponował on geocentryczny model współśrodkowych sfer. Każda planeta jest unoszona przez jedną lub kilka sfer, wirujących ze stałą prędkością wokół Ziemi (która znajduje się w ich wspólnym środku). Sfery obracają się wokół osi, tak, że ruch sfery zewnętrznej przenosi się na sferę wewnętrzną.

Model Eudoksosa opierał się na 27 sferach poruszających się z różnymi prędkościami. Ruch Księżyca jest tu np. obrazowany za pomocą trzech sf

Teoria Eudoksosa chciała wykazać, iż wszelkie nieregularności ruchu ciał niebieskich mają charakter pozorny i można je sprowadzić do ściśle jednostajnych obrotów sfer. Była to próba udowodnienia, że możliwa jest matematyczna teoria niebios. Jednostajne ruchy kołowe miały dowodzić boskiego charakteru niebios jako miejsca pozbawionego przemian.

Model Eudoksosa, rozwinięty przez Kalipposa przyjął Arystoteles, który rozbudował liczbę sfer do 55-ciu.

Niepisana nauka Platona

W dialogu Fajdros Platon przytacza mit o królu Egiptu Tamuzie i bogu Teucie – Teut zachwala wynalazek pisma (wszystkie cytaty w tłum. Witwickiego):

Królu, ta nauka uczyni Egipcjan mądrzejszymi i sprawniejszymi w pamiętaniu; wynalazek ten jest lekarstwem na pamięć i mądrość. (LIX 274 E)

Na to Tam
Ten wynalazek niepamięć w duszach ludzkich posieje, bo człowiek, który się tego wyuczy przestanie ćwiczyć pamięć… Więc to nie jest lekarstwo na pamięć, tylko środek na przypominanie sobie… Uczniom swoim dasz tylko pozór mądrości, a nie mądrość prawdziwą. Posiądą bowiem wielkie oczytanie bez nauki i będzie się im zdawało, że wiele umieją, a po większej części nie będą umieli nic i tylko obcować z nimi będzie trudno; to będą mędrcy z pozoru, a nie ludzie mądrzy naprawdę. (LIX 275 B)

Dalej Platon wkłada w usta Sokratesa sło
Coś strasznie dziwnego ma do siebie pismo, Fajdrosie. (…) Zdaje ci się nieraz, że on (słowa pisane) myślą i mówią. A jeśli ich zapytasz o coś z tego, o czym mowa (…) one wciąż tylko jedno wskazują; zawsze jedno i to samo. (LX E)

I jeszc
A cóż ten, który posiada wiedzę o tym, co sprawiedliwe i piękne i dobre (…) i on nie będzie serio pisał tych rzeczy na płynącej wodzie, nie będzie piórem i atramentem siał słów, które za sobą słowa przemówić nie potrafią i prawdy nauczyć, jak należy. (LXI C)

Te krótkie ustępy nasunęły niektórym komentatorom Platona myśl, że prawdziwa jego nauka nie została nigdy spisana – są to tak zwane , nauki niespisane – i należy ją dopiero zrekonstruować. Same Dialogi zaś byłyby w tej interpretacji jedynie zbiorem pewnych tez, służących przypominaniu sobie przez uczniów nauki niespisanej.

Badacze ci skupieni są w tak zwanej szkole tybińskiej, założonej przez Hansa Kramera i działającej na uniwersytecie w Tybindze. Obecnie głównymi jej przedstawicielami są Thomas Aleksander Szlezák i Giovanni Reale. Część głoszonych przez nich tez jest obecnie rozważana coraz poważniej również przez oponentów idących ścieżką klasycznych interpretacji.

Platon a matematyka

Działalność Platona odcisnęła także piętno na koncepcji uprawiania geometrii jak w jego czasach zwano matematykę. Wobec kryzysu pojęciowego wywołanego niewspółmiernością przekątnej i boku kwadratu (porównaj pitagorejczycy) Platon wprowadził do matematyki, z powodów estetycznych, ścisły kanon metodologiczny. W myśl jego doktryny dozwolone konstrukcje geometryczne mogły być prowadzone tylko przy użyciu cyrkla i linijki, co uzasadniał tym, że jedynie linia prosta i okrąg mogą ślizgać się samo po sobie. Do dziś taki rodzaj konstrukcji nosi nazwę konstrukcji platońskich. W rozważaniach bardziej abstrakcyjnej natury Platon i platonicy zwalczali wszelkie użycie nieskończoności aktualnej dopuszczając jedynie nieskończoność potencjalną. Najlepiej ów wpływ Platona widać u Euklidesa który właśnie z tego powodu wyrażał swoje słynne aksjomaty w Elementach w nieco sztuczny sposób. Nad wejściem do swojej akademii Platon umieścił napis ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω (gr. niech nie wchodzi nikt nieobeznany z geometrią, czyli matematyką). Ten, kto nie radził sobie z tą dziedziną (ścisłość, logika, umiejętność wyciągania właściwych wniosków) nie powinien w opinii Platona zaczynać z filozofią.

Platon a muzyka

Platon, świadomy siły emocjonalnego oddziaływania muzyki, gdyż rytm i harmonia "najmocniej się czepia duszy przynosząc piękny wygląd; potem się człowiek pięknie trzyma, jeżeli go dobrze wychowano. A jeżeli nie, to przeciwnie"Państwo. Księga III, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1994, s. 134.. – był zwolennikiem poddania jej pełnej kontroli państwa. Zalecał pozostawienie "męskiej" skali doryckiej (tj. skali od dźwięku D) i "błagalnej" frygijskiej (od dźwięku E), a usunięcie pozostałych, takich jak "pijacka" lidyjska (od dźwięku f). Radził stosować tylko "rytmy porządne i nacechowane męstwem". Przede wszystkim jednak zalecał kontrolowanie artystów, aby nie naruszali tradycji.

Trzeba się wystrzegać przełomów i nowości w muzyce, bo to w ogóle rzecz niebezpieczna. Nigdy nie zmienia się styl w muzyce bez przewrotu w zasadniczych sprawach politycznych.Państwo, Księga IV, op. cit., s. 174.

Platońska idea traktowania muzyki jako środka dyscyplinującego emocjonalnie i służącego podtrzymywaniu więzi społecznych i z tego powodu kontrolowanego przez państwo miała wielu zwolenników. Podobnie wyobrażali sobie jej rolę twórcy renesansowych utopii literackich Thomas More i Tommaso Campanella. Podczas wielkiego festiwalu muzyki niemieckiej w 1938 roku w Düsseldorfie "muzykolodzy, którzy debatowali nad powiązaniem "Państwa i muzyki", oczywiście powoływali się na Platona; stwierdzając zaś, że w minionych wiekach muzyka bardzo oddaliła się od społeczeństwa deklarowali, iż zadaniem władz Rzeszy winno być zwalczanie przesadnego indywidualizmu w sztuce i popieranie twórczości adresowanej do szerszych warstw"D. Gwizdalanka, Muzyka i polityka, Kraków 1999, s. 182..

Pozagreckie inspiracje Platona

System filozoficzny Platona, zwłaszcza w odniesieniu do kosmogonii, pojęć Demiurga, świata idei odseparowanego od świata materii, dusz nieśmiertelnych nie może być rozumiany jedynie jako prosta kontynuacja refleksji filozofów greckich. Trudno nie dostrzec bardziej lub mniej widocznych wpływów kosmogonii judaizmu, który stworzenie z Księgi Rodzaju 1-3 rozumiał jako proces ukształtowania świata z bezładnej materii przez BogaPor. M. R. Niehoff, Creatio ex Nihilo Theology in Genesis Rabbah in Light of Christian Exegesis, „Harvard Theological Review”, 99 (2006) nr 1, s. 44; G. May, Schöpfung aus dem Nich

Przekłady

• J. Tugendhold, Fedon. O nieśmiertelności duszy z Platona w trzech rozmowach, 1829
• F. Kozłowski, Dzieła Platona, 1845
• A. Bronikowski, Dzieła Platona, 1858-84
• S. Siedlecki, Obrona, Kryton, Eutyfron, Laches, Protagoras, Gorgiasz, 1879-81
• A. Maszewski, Obrona, 1885
• B. Kąsinowski, Fileb, 1888
• J. Świderski, Menon, 1888
• A. K. Jezierski, Eutyfron, 1890
• J. Biel, Biesiada, 1899
• S. Okołów, Fedon, Sympozjon, 1907-9
• J. K. Jędrzejowski, Wybór pism Platona, 1913
• S. Lisiecki, Rzeczpospolita, 1929
• W. Witwicki, Platona Uczta. Dyalog o miłości, Lwów 1909
• W. Witwicki, Platona Fajdros, Lwów 1918
• W. Witwicki, Platona Eutyfron, Obrona Sokratesa, Kryton, Lwów 1920
• W. Witwicki, Platona Hippiasz Mniejszy, Hippiasz Większy, Ijon, Lwów 1921
• W. Witwicki, Platona Gorgiasz, Lwów 1922
• W. Witwicki, Platona Protagoras, Lwów 1923
• W. Witwicki, Platona Fedon, Lwów 1925
• W. Witwicki, Platona Eutyfron, Lwów 1934
• W. Witwicki, Platona Menon, Warszawa 1935
• W. Witwicki, Platona Teajtet, Warszawa 1936
• W. Witwicki, Platona Charmides i Lyzis, Warszawa 1937
• W. Witwicki, Platona Laches, Warszawa 1937
• W. Witwicki, Platona Fileb, Warszawa 1938
• W. Witwicki, Platona Państwo, Warszawa 1948
• W. Witwicki, Plat
• W. Witwicki, Plat
• W. Witwicki, Plat
• W. Witwicki, Plat
• W. Witwicki, Plat
• W. Witwicki, Plat
• M. Maykowska, Listy, Warszawa 1938
• M. Maykowska, Prawa, Warszawa 1960
• I. M. Bocheński, Eutyfron, Edinburgh 1944
• Z. Brzostowska, Zimorodek, Roczniki Humanistyczne 3/1972
• Z. Brzostowska, O sprawiedliwości, Roczniki Humanistyczne 3/1974
• Z. Brzostowska, Kratylos, Lublin 1990
• L. Regner, Alkibiades I i inne dialogi oraz definicje [Pseudo-Platon], Warszawa 1973
• L. Regner, Zimorodek, Filomata 328/1978
• L. Regner, Zimorodek i inne dialogi [Pseudo-Platon], Warszawa 1985
• L. Regner, Faidros, Warszawa 1993, 2004
• L. Regner, Protagoras, Warszawa 1995, 2004
• L. Regner, O cnocie [Pseudo-Platon], Meander 3/1997
• P. Siwek, Timajos, Kritias albo Atlantyk, Warszawa 1986
• P. Siwek, Gorgias, Menon, Warszawa 1991
• W. Stefański, Kratylos, Wrocław 1990
• E. Zwolski, Biesiada, Kraków 1993
• E. Zwolski, Phaidros, Kraków 1996
• E. Zwolski, Phileb, Kraków 1999
• K. Tuszyńska-Maciejewska, Meneksenos, Wrocław 1994
• R. Legutko, Fedon, Kraków 1995
• R. Legutko, Eutyfron, Kraków 1998
• R. Legutko, Obrona Sokratesa, Kraków 2003
• A. Serafin, Uczta, Warszawa 2012

Zobacz też

• Platon (imię)
• aprioryzm
• natywizm

Bibliografia

• K. Albert, O platońskim pojęciu filozofii, Warszawa 1991.
• S. Blandzi, Henologia, meontologia, dialektyka, Warszawa 1992.
• I. Dąmbska, Dwa studia o Platonie, Wrocław 1972.
• J. Domański, Platon Witwickiego, Studia Filozoficzne 10/1984.
• H.-G. Gadamer, Idea dobra w dyskusji między Platonem i Arystotelesem, Kęty 2002.
• E. Gilson, Siódmy list Platona [w:] tegoż, Lingwistyka a filozofia, Warszawa 1975.
• E. A. Havelock, Przedmowa do Platona, Warszawa 2007.
• W. Jaeger, Paideia, Warszawa 2001.
• B. Leśmian, Miłość platońska [w:] tegoż, Szkice literackie, Warszawa 1959.
• K. Leśniak, Platon, Warszawa 1993.
• J. Parandowski, Juwenilia, Warszawa 1960.
• M. Podbielski, Platon [w:] Literatura Grecji starożytnej, Lublin 2005.
• W. Stróżewski, Wykłady o Platonie, Kraków 1992.
• T. A. Szlezák, Czytanie Platona, Warszawa 1997.
• U. v. Wilamowitz-Moellendorff, Platon. Sein Leben und seine Werke, Berlin 1959.

Przełyk

Konstrukcja anatomiczna

Rozróżniamy dawka:

• szyjną,
• piersiową,
• brzuszną.

Przełyk ma rozciągłość przeciętnie dookoła 23–25 cm, dystans od chwili siekaczy aż do żołądka dookoła 40 cm.

Występują trójka fizjologiczne zwężenia przeły

• ściągnięcie górne – w przejściu gardła w przełyk, mięśnie w tym miejscu tworzą czynnościowy muskuł zwieracz górny przełyku.
• zwężenie środkowe – na wysokości rozdwojenia tchawicy w miejscu, gdzie aorta zstępująca od strony lewej i do tyłu, a oskrzele lewe od przodu obejmują przełyk. Nie jest ono powodowane budową samej ściany przełyku, lecz przyleganiem obu sąsiednich narządów;
• zwężenie dolne (brzuszne) – podobnie jak i górne, jest zwężeniem czynnościowym, spowodowanym napięciem mięśni okrężnych, leży około 3 cm powyżej wpustu żołądka. To zwężenie jest nazywane zwieraczem dolnym przełyku – jego zbyt słaby skurcz leży u podstaw zarzucania kwaśnej treści pokarmowej do przełyku (czyli refluksu żołądkowo-przełykowego).

Budowa histologiczna

Ściana przełyku składa się licząc od wewnątrz z:

• błony śluzowej, z nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
• utkania podśluzowego
• błony mięśniowej, składającej się z dwóch warstw mięśni gładkich, które dzięki rytmicznym i skoordynowanym skurczom przesuwają i mieszają pokarm

• warstwy okrężnej
• warstwy podłużnej

błony zewnętrznej

Mięśnie w górnej 1/3 części są poprzecznie prążkowane w dolnej występują mięśnie gładkie. Umięśnienie środkowej części przełyku jest mieszane.

Wyściółka przełyku jest wilgotna w celu ułatwienia przełykanego pokarmu. Powierzchnia komórek, którym pokryty jest przełyk pokryta jest fałdami, który utrzymuje wydzielany śluz.

Stosunki topograficzne

Część szyjna. Rozciąga się od VI kręgu szyjnego (C6) do II kręgu piersiowego (Th2), przylegając do przedniej powierzchni szyjnej części kręgosłupa, biegnąc tutaj względem niego równolegle. Część szyjna przełyku jest przedłużeniem części krtaniowej gardła (łac. laryngopharynx). Błona zewnętrzna przełyku przyrasta luźną tkanką łączną do blaszki przedkręgowej (łac. lamina prevertebralis), okrywającej kręgosłup i mięśnie przedkręgowe (które biegną do wysokości Th3). Z przodu przełyk przyrasta do blaszki chrząstki pierścieniowatej krtani (na wysokości C6) za pomocą dwóch pasm mięśni podłużnych przełyku – lewego i prawego. Poniżej krtani do przedniej powierzchni przełyku przylega tchawica, która ciągle towarzysząc przełykowi, rozdwaja się dychotomicznie na wysokości Th4 i na tym poziomie do przedniej ściany przełyku przylega lewe oskrzele. Pomiędzy przełykiem a tchawicą wytwarzają dwa rowki tchawiczo-przełykowe. Na przednio-bocznej powierzchni dolnej części krtani znajduje się gruczoł tarczowy, który swoimi płatami bocznymi okrywa również boczne powierzchnie tchawicy i przełyku, sięgając do poziomu Th2. Bocznie od przełyku i tchawicy biegną w powrózkach naczyniowo-nerwowych tętnice szyjne wspólne (łac. arteriae carotides communes), które stopniowo się oddalają od tych narządów, obejmując powyżej od strony bocznej nieco odstające od krtani części tarczycy.

Część piersiowa. Rozciąga się od Th2 do rozworu przełyku (łac. hiatus esophagei), utworzonego z okrężnych włókien mięśniowych przepony. Przełyk nie zrasta się z przeponą, dlatego może swobodnie się w jej obrębie przemieszczać. W części piersiowej przełyk odchodzi stopniowo od kręgosłupa i nieco wysuwa się swym lewym obwodem zza tchawicy przylegając do lewej części tylnego obwodu a następnie krzyżując początek lewego oskrzela. W części piersiowej i szyjnej biegną dwa rowki tchawiczo-przełykowe, które zawierają gałęzie nerwów błędnych – nerwy krtaniowe wsteczne (łac. nervi laryngei recurrentes), przy czym w części piersiowej ze względu na asymetrię położenia przełyku względem tchawicy lewy nerw krtaniowy wsteczny leży bardziej powierzchownie w rowku, a prawy jest w nim bardziej ukryty. W obrębie części piersiowej brzegi przełyku stykają się z opłucną ścienną: lewy brzeg przełyku powyżej łuku aorty, a poniżej tuż nad rozworem przełyku, a prawy brzeg przykryty jest poniżej korzenia płuc i na niewielkim obszarze powyżej niego. Poniżej rozdwojenia tchawicy (łac. bifurcatio tracheae) przełyk z przodu styka się z osierdziem ściennym. Tutaj dochodzą do niego dwa nerwy błędne, przy czym lewy nerw błędny tworzy przednią część splotu przełykowego, a druga gałąź tylną część tego splotu nerwowego. Przed wejściem do rozworu przełykowego splot ten formuje dwa pnie błęd

Część brzuszna. Jest prawie całkowicie okryta otrzewną. Na niewielkim odcinku z tyłu zrasta się z lewą odnogą przepony tworząc mięsień przeponowo-przełykowy (łac. musculus phrenicoesophageus). Do jego przedniej ściany przylegają płat ogoniasty i płat lewy wątroby, przy czym na tylnej powierzchni tego ostatniego wytwarza się wycisk przełykowy.

Eddie Vedder

Eddie Vedder, właśc. Edward Louis Severson III (ur. 23 grudnia 1964 w Evanston) – amerykański muzyk rockowy, wokalista zespołu Pearl Jam.

W 2006 roku piosenkarz został sklasyfikowany na 23. miejscu listy 100 najlepszych wokalistów wszech czasów według "Hit Parader".

Biografia

O poświęceniu swojego życia muzyce Ed zadecydował już w wieku 13 lat, będąc pod wrażeniem muzyki takich zespołów jak Pete Townshend, the Who i the Ramones. W wieku 16 lat sam zaczął zarabiać na swoje życie, wyprowadzając się z domu po tym, jak dowiedział się, że mężczyzna, którego do tej pory uważał za swojego ojca, wcale nim nie jest, a jego prawdziwy ojciec już nie żyje. Pracował w nocy na stacji benzynowej, a popołudniami wałęsał się po różnych klubach muzycznych San Diego, pomagając za darmo różnym kapelom w rozkładaniu ich sprzętu. Pewnego razu w jednej z nich spotkał (wtedy) perkusistę Red Hot Chili Peppers – Jacka Ironsa, który dał mu kasetę z pięcioma instrumentalnymi utworami swoich kolegów z Seattle, którzy właśnie poszukiwali wokalisty. Vedder szybko napisał do muzyki słowa, nagrał swój wokal na kasetę nazwaną "the Mamasan Tryglogy", w której znalazły się wersje demo Alive, Once czy Footsteps, i odesłał na adres Stone’a Gossarda. Tydzień później przyleciał do Seattle, a 22 października 1990 roku Eddie wraz z zespołem zagrali swój pierwszy koncert w klubie Off Ramp w Seattle.

Grał z Ramonesami na ich pożegnalnym koncercie w 1997 roku, z The Who, The Doors, Neilem Youngiem, Neilem Finnem, REM i innymi. W 2007 roku wydał swój pierwszy solowy album z muzyką do filmu "Into the Wild". Za piosenkę pt "Guaranteed" otrzymał Złoty Glob w 2008 roku.

Życie prywatne

W latach 1994-2000 Vedder był żonaty z Beth Liebling (małżeństwo zakończyło się rozwodem). Następnie związał się z amerykańską modelką Jill McCormick. Para wzięła ślub 18 września 2010 roku na Hawajach. Mają dwie cór

Dyskografia

Pearl Jam

Albumy solowe

• Into the Wild (2007, J Records)
• Ukulele songs (2011, Universal)

Single

• Hard Sun
• Into the Wild
• Guaranteed

Inne / Występy gościnne

• Temple of the Dog – Temple of the Dog (1991)

• "Hunger Strike"
• "Pushin Forward Back"
• "Your Saviour"
• "Four Walled World"

The 30th Anniversary Concert Celebration: Bob Dylan Tribute” (1993)

"All Along the Watchtower" (Eddie Vedder i Mike McCready)

Bad Religion – ”Recipe for Hate (1993)

"American Jesus"

"Watch It Die"

Mike Watt – Ball-Hog or Tugboat? (1995)

"Big Train"

"Against the 70’s"

Neil Young – Mirror Ball (1995)

"Peace & Love"

Dead Man Walki

"Face of Love" (Eddie Vedder i Nusrat Fateh Ali Khan)

"Long Road" (Eddie Vedder i Nusrat Fateh Ali Khan)

Fastbacks – New Mansions in Sound (1996)

"Girl’s Eyes"

Gary Heffern – Painful Days (1996)

"Passin’ Thru’"

Kerouac – kicks joy darkness (1997)

"Hymn" (Eddie Vedder w/ Hovercraft)

Tibetan Freedom Concert (1997)

"Yellow Ledbetter" (koncertowy, Eddie Vedder i Mike McCready)

Ramones – We’re Outta Here! (1997)

"Any Way You Want It"

Pete Townshend – Pete Townshend Li

"Magic Bus" (live)

"Heart to Hang Onto" (live)

Cradle Will Ro

"Croon Spoon" (Eddie Vedder i Susan Sarandon)

Free the West Memphis 3 (2000)

"Poor Girl" (The Supersuckers i Eddie Vedder)

Wellwater Conspiracy – The Scroll and Its Combinations (2001)

"Felicity’s Surprise"

Ameri

"Long Road" (koncertowy, Eddie Vedder i Mike McCready i Neil Young)

Neil Finn – 7 Worlds Collide (2002)

"Take a Walk" (koncertowy)

"Stuff and Nonsense" (koncertowy)

"I See Red" (koncertowy)

"Parting Ways" (koncertowy)

We’re a Happy Family – A Tribute to Ramones (2003)

"I Believe in Miracles" (Eddie Vedder & Zeke)

"Daytime Dilemma (Dangers of Love)" (Eddie Vedder & Zeke)

Cat Power – You Are Free (2003)

"Good Woman"

"Evolution"

The Who – Live at the Royal Albert Hall (2003)

"I’m One" (live)

"Gettin’ in Tune" (live)

"Let’s See Action" (live)

"See Me, Feel Me" (live, z Bryanem Adamsem)

Pete Townshend – Magic Bus/Live in Chicago (2004)

"Magic Bus" (live)

"Heart to Hang Onto" (live)

Jack Irons – Attention Dimension (2004)

"Shine on You Crazy Diamond"

Eddie Vedder and the Walmer High School Choir – The Molo Sessions (2005)

"Long Road"

"Love Boat Captain"

"Better Man"

A Brokedown Melo

"Goodbye"

I’m Not The

"All Along the Watchtower" (Eddie Vedder & The Million Dollar Bashers)

Franz Beckenbauer

Franz Beckenbauer, pseud. Kaiser, pol. Cesarz (ur. 11 września 1945 w Monachium) – niemiecki piłkarz grający jako stoper, a po zakończeniu kariery zawodniczej trener piłkarski i działacz sportowy.

Kariera zawodnicza

Podczas kariery występował w Bayernie Monachium, gdzie święcił największe triumfy. Oprócz tego grał jeszcze w Cosmosie Nowy Jork i Hamburger SV. Uznawany za jednego z najlepszych zawodników w historii piłki nożnej. W reprezentacji Niemiec rozegrał 103 mecze i strzelił 14 bramek.

Sukcesy klubowe

• Mistrz Bundesligi – 1969, 1972, 1973, 1974
• Puchar Niemiec – 1966, 1969, 1971
• Liga Mistrzów UEFA – 1974, 1975, 1976
• Puchar Interkontynentalny – 1976
• Puchar Zdobywców Pucharów w piłce nożnej – 1967

Wszystkie z Bayernem Monachium.

Mecze rozegrane w Bundeslidze – 396

Sukcesy reprezentacyjne

• Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1966 – 2. miejsce
• Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1970 – 3. miejsce
• Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1974 – 1. miejsce
• Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 1972 – 1. miejsce
• Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 1976 – 2. miejsce

Nagrody i odznaczenia

• Złota Piłka – 1972, 1976
• Krzyż Zasługi na Wstędze Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
• Krzyż Zasługi I klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
• Wielki Krzyż Zasługi Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
• Bawarski Order Zasługi
• Order Zasługi Dolnej Saksonii I klasy
• Order Zasługi Nadrenii Północnej-Westfalii
• Order Orła Azteków
• Złoty Medal Zasługi FIFA

Kariera trenerska

Jako trener wywalczył z reprezentacją RFN wicemistrzostwo (w Meksyku w 1986) i mistrzostwo świata (we Włoszech w 1990 roku). Pracował także w Olympique Marsylia i Bayernie (Puchar UEFA w 1996).

Buenaventura Durruti

Buenaventura Durruti urodził się w rodzinie robotników kolejowych. Zaczął wykonywać pracę w wieku 14 lat, od chwili 1916 r. dodatkowo na kolei. Od chwili wczesnych lat młodzieńczych przejawiał ciekawość walką o prawa socjalne dodatkowo związkowe. W 1917 r. Durruti był aktywnym uczestnikiem strajku organizowanego dzięki związek zawodowy UGT (Unión General de Trabajadores, Całościowy Federacja Robotników). Strajk został głuchy na mocy przywództwo hiszpański pod pomocy wojska, które zabiło 70 dodatkowo zraniło nad 500 ludzi, acz 2000 zostało uwięzionych bez procesu. Durruti zbiegł dopiero aż do Francji.

Po powrocie do Barcelony w 1920 r. Durruti związał się z anarchosyndykalistycznym związkiem zawodowym CNT). W odpowiedzi na siłowe metody władz, w 1922 r. razem z innymi anarchistami (w tym Juan Garcia Oliver i Francisco Ascaso) założył grupę Los Solidarios (Solidarni). W 1923 r. grupa powiązana została z zabójstwem arcybiskupa Juana Soldevila. Po wprowadzeniu dyktatury wojskowej Primo de Rivery, Durruti i Ascaso zbiegli za granicę, początkowo do Argentyny. W czasie emigracji kilkakrotnie byli wypędzani z krajów pobytu lub aresztowani. W 1924 r. w Paryżu usiłowali bez powodzenia dokonać zamachu bombowego na króla Hiszpanii Alfonsa XIII. Durruti powrócił do Hiszpanii w 1931 r. po upadku dyktatury i monarchii, stając się jednym z głównych hiszpańskich działaczy robotniczych. Zajął stanowisko na dominującym anarchizującym skrzydle CNT, zbliżonym do Iberyjskiej Federacji Anarchistycznej (FAI), sam jednak do niej nie należał.

Po początkowym okresie entuzjazmu po proklamowaniu II Republiki hiszpańskiej, organizacje anarchistyczne i robotnicze stały się wrogie republice, nie realizującej ich postulatów i tłumiącej wystąpienia siłą. Sytuacja w kraju była w dalszym ciągu niespokojna. Durruti w tym okresie był organizatorem związkowym, agitatorem i wiecowym mówcą, konspiratorem i bojownikiem, wielokrotnie zatrzymywanym lub aresztowanym przez policję. Po nieudanym powstaniu górników w Katalonii w styczniu 1932 r., Durruti razem ze 110 działaczami robotniczymi został prewencyjne deportowany do kolonii hiszpańskich, skąd powrócił w kwietniu. Organizował następnie Rewolucję Libertarną w Saragossie w dniach 8 do 13 grudnia 1933 r., po upadku której CNT została zdelegalizowana.

Po puczu generała Franco i wybuchu wojny domowej w Hiszpanii, CNT i FAI wspólnie organizowały oddziały milicji robotniczej. 19 i 20 lipca 1936 r. oddziały milicji pod dowództwem Durrutiego pokonały wystąpienie garnizonu wojskowego w Barcelonie, między innymi atakując koszary Ataranzaras (gdzie zginął Ascaso) i oblegając przez 33 godziny Hotel Colon. Następnie Durruti przystąpił do dalszej organizacji milicji i 23 lipca przygotował wymarsz na Saragossę na froncie aragońskim, dowodząc ochotniczą kolumną anarchistycznych milicji (znaną jako Kolumna Durruti). Gdy rząd opuszczał zagrożony Madryt, do obrony stolicy skierowana została właśnie kolumna Durrutiego. Podczas walk 19 listopada 1936 r. został śmiertelnie ranny. Zmarł następnego dnia, 20 listopada w szpitalu urządzonym w hotelu Ritz. Według jednej z wersji został postrzelony przez snajpera w niejasnych okolicznościach, które nie pozwalają wykluczyć zamachu ze strony frankistów bądź stalinistów. Rozeszły się również pogłoski, że poległ z ręki własnego żołnierza, któremu nie podobała się surowa dyscyplina, jaką wprowadzał. Antony Beevor w swoim dziele o wojnie domowej w Hiszpanii stawia tezę, że śmierć Durrutiego była dziełem przypadku – odbezpieczony uchwyt pistoletu maszynowego miał zahaczyć o drzwi samochodu i wypalić Durrutiemu prosto w pierś .

Jego pogrzeb, poprzedzony transportem ciała do Barcelony, stał się ostatnią wielką manifestacją anarchistów w Hiszpanii.

Wielki Szyszak

Wielki Szyszak (czes. Vysoké Kolo, niem. Hohe Rand, Hohe Kontent czy Hohes Kontent, 1509 m n.p.m.) – czwarty pod względem wysokości szczyt Karkonoszy i całych Sudetów, a drugi szczyt polskich Karkonoszy, położony w zachodniej części Śląskiego Grzbietu.

Dawna nazwa tego szczytu to "Wielkie Koło", natomiast nazwę "Wielki Szyszak" nosił sąsiedni szczyt, nazywający się obecnie "Śmielec". Zmiana nazwy nastąpiła zaraz po wojnie podczas opisywania niemieckich map kartograficznych. Nazwy czeskie i niemieckie obu szczytów pozostały niezmienione.

Przez wierzchołek przebiega granica Polski z Czechami. Jest ona równocześnie granicą administracyjną miasta Piechowice.

Zbudowany jest z granitu karkonoskiego (jest to najwyższy granitowy szczyt Karkonoszy), pokryty gołoborzem, a na jego wierzchołek (omijany przez Główny Szlak Sudecki) – od wschodniej strony – można wejść po drodze składającej się z kamiennych płyt, która została ufundowana w XIX wieku przez ród Schaffgotschów. Kilka lat po zjednoczeniu niemieckich krajów (w 1888 roku) ustawiono na szczycie kamienną piramidę z wyrytą literą W oraz posąg orła, jest to pomnik Wilhelma I – cesarza Niemiec.

Na wierzchołek nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny, ale przez szczyt biegnie zimowa wersja trasy granią Karkonoszy (trawers północną stroną Wielkiego Szyszaka jest zamknięty).

Szczyt położony jest na obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego oraz czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego (czes. Krkonošský národní park, KRNAP).

Strzelec wyborowy

Strzelec wyborowy – mundurowy albo kończyna innej uzbrojonej formacji wyszkolony w precyzyjnym strzelaniu na dużą dystans, obserwacji a maskowaniu. Broń strzelca wyborowego stanowi karabin wyborowy, celowo wyselekcjonowana oręż wyposażona w celownik optyczny, noktowizor albo odmienny naprowadzacz umożliwiający celne prowadzenie ognia na duże odległości. Zadaniem strzelca wyborowego na polu walki jest eliminowanie ważnych celów pojawiających się w krótkim czasie. Mogą nimi egzystować strzelcy wyborowi wroga, łącznicy, obsługa broni ciężkiej (karabiny maszynowe, działa, moździerze), załogi pojazdów pancernych uszkodzonych na polu walki, dowódcy.

Snajper (od ang. snipe – strzelać z ukrycia) – strzelec wyborowy, który działa poza polem walki, by eliminować z góry określone cele. Poza precyzyjnym strzelaniem snajper musi posiadać odpowiednie cechy psychofizyczne, predysponujące go do długotrwałego oczekiwania na możliwość wykonania misji.

Strzelec wyborowy a snajper

W polskiej terminologii wojskowej występuje wyłącznie określenie strzelec wyborowy. Jest ono odpowiednikiem występujących w terminologii państw anglosaskich określeń sniper oraz sharp shooter, designated marksman lub po prostu marksman. Pierwszy termin oznacza żołnierza działającego w pojedynkę lub w małej 2-3-osobowej grupie, o dużej autonomii, operującego niezależnie od większych pododdziałów, najczęściej wyposażonego w powtarzalny karabin wyborowy. Do jego typowych zadań należą zwiad i obserwacja, zwalczanie strzelców wyborowych nieprzyjaciela, eliminacja wyższych stopniem oficerów, wyznaczenie celów ataku oraz – w niektórych przypadkach, przy wykorzystaniu wielkokalibrowych karabinów wyborowych – niszczenie sprzętu. Pozostałe terminy oznaczają żołnierza działającego w ramach drużyny piechoty, wspierającego ją ogniem na dalszych dystansach. Dysponuje karabinem precyzyjnym zazwyczaj jest to broń samopowtarzalna lub karabinkiem automatycznym zaopatrzonym w celownik optyczny o powiększeniu 4-6x. Można przypuszczać, że z czasem pojawią się dwa terminy. Ze względu na swą krótkość oraz wpływ angielszczyzny w języku potocznym oraz środkach przekazu i literaturze popularnej rozpowszechniło się słowo snajper. Jest ono powszechnie używane, także przez wojskowych.

Etymologia nazwy snajper

Snajper pochodzi od angielskiego pojęcia „polować na bekasy” (ang. "snipe shooting") lub „strzelać z ukrycia” (ang. snipe). Anglicy uważali bowiem, że ten kto jest w stanie podejść, a następnie trafić w małego i płochliwego bekasa, jest w stanie trafić we wszystko. Bekas jest ptakiem bardzo czujnym, którego trudno podejść, spłoszony wzbija się w powietrze po spiralnym torze – stąd wielką sztuką jest w niego trafić, a na miano łowcy bekasów (ang. sniper) mogą pozwolić sobie tylko nieliczni.

W literaturze przedmiotu wskazuje się, iż pojęcie "sniper" pojawiło się pierwszy raz w 1773 r. w liście angielskiego żołnierza stacjonującego w Indiach. Natomiast jako oznaczenie wybornego strzelca, który z ukrytego stanowiska likwiduje wybrane cele, pojawiła się w 1824 r.

Masowe użycie snajperów przypada na okres I wojny światowej, gdy Niemcy w ramach mobilizacji skierowali myśliwych (lub inne osoby umiejące skutecznie strzelać z broni długiej jeszcze przed wojną) specjalnie do eliminacji żołnierzy wroga. Do momentu schwytania jednego z niemieckich strzelców wyborowych na wiosnę 1915 roku, poważne straty wśród oficerów francuskich, a niekiedy – zagładę całych plutonów – przypisywano zabłąkanym kulom.

Użycie strzelców wyborowych

Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

Radziecka, później rosyjska doktryna wojenna (a także doktryny krajów poradzieckich) przewiduje strzelców wyborowych wchodzących w skład każdej drużyny. Rola strzelców wyborowych w tych armiach została umniejszona po upowszechnieniu się dysponujących dużą siłą ognia karabinów automatycznych przystosowanych do szybkich akcji i walki na małych dystansach.

Podczas II wojny światowej stwierdzono, że karabiny wyborowe, drogie i podatne na uszkodzenia, nie są odpowiednie do sposobu walki wojsk radzieckich nastawionych na szybki atak zmasowanymi siłami. Po wprowadzeniu na uzbrojenie broni automatycznej, do której obsługi nie był potrzebny długotrwały trening strzelecki, karabiny wyborowe straciły na znaczeniu. Do roli strzelców wyborowych zaczęto przygotowywać kobiety, które miały za zadanie pozostając w ukryciu oczekiwać cierpliwie na odpowiednią okazję do oddania strzału, nie będąc jednocześnie narażone na niebezpieczeństwo walki wręcz.

Radzieccy strzelcy wyborowi odegrali znaczącą rolę podczas Bitwy o Stalingrad.

Kraje zachodnie

, Afganistan Strzelcy wyborowi Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i państw zachodnich o podobnej do nich doktrynie wojennej działają w zespołach dwuosobowych, strzelec i obserwator. Obaj posiadają inne zdolności i predyspozycje, ale szkoleni są razem do działania w zespole.

Typowymi misjami snajperów, strzelców wyborowych jest rozpoznanie, działania przeciwko wrogim strzelcom wyborowym, eliminowanie kadry dowódczej przeciwnika, a także niszczenie sprzętu przy użyciu broni strzelającej amunicją jak .50 BMG czy .338 Lapua Magnum. Strzelcy wyborowi wojsk brytyjskich i amerykańskich dowiedli swej wartości również podczas ostatniego konfliktu w Iraku działając jako wsparcie piechoty zwłaszcza w terenach zurbanizowanych.

Obecny rekord odległości celnego strzału na polu walki wynosi 2815 metrów. Strzał oddał stacjonujący w Afganistanie (prowincja Helmand). Australijski zespół snajperski z kompanii Delta 2. pułku Commando (2 Cdo Regt) podczas działań obserwacyjnych dostrzegł oddział talibów. Jedna z wystrzelonych kul trafiła dowódcę oddziału talibów. Jest to najdalszy oddany do tej pory skuteczny strzał. Nazwisko strzelca pozostaje nieznane. Poprzedni rekord wynosił 2475 metrów. Strzał został oddany przez brytyjskiego strzelca wyborowego Craiga Harrisona w 2010 roku podczas misji w Afganistanie z karabinu L115A3 Long Range Rifle. Jeszcze wcześniejszy rekord odległości celnego strzału na polu walki wynosił 2440 metrów. Został oddany z karabinu powtarzalnego McMillan TAC-50 kalibru .50 BMG (12,7 mm) przez kanadyjskiego strzelca wyborowego Roba Furlonga (nie, jak podają niektóre źródła, Aarona Perry’ego, będącego jedynie dowódcą drużyny snajperskiej) w 2002 roku podczas inwazji na Afganistan. Lot pocisku wystrzelonego z tego karabinu trwał 4 sekundy, a jego tor balistyczny obniżył się o 44,5 metra (był to trzeci strzał, dwa poprzednie nie trafiły celu). Jeszcze wcześniejszy rekordowy strzał na odległość 2250 metrów został oddany podczas wojny wietnamskiej przez strzelca wyborowego Marines Carlosa Hathcocka, jego strzał pozbawił życia wietnamskiego majora.

Podczas wojny w Bośni i oblężenia Bejrutu terminem snajper określano żołnierzy-degeneratów terroryzujących cywilów. W oblężonym Sarajewie główna ulica miasta zyskała złą sławę Alei snajperów, ostrzeliwana przez żołnierzy serbskich zarówno z wysokich budynków okalających centrum miasta, jak i okolicznych gór. Ofiarami padali zazwyczaj przypadkowi ludzie, z których 1030 zostało rannych, a 225 zginęło. Wśród ofiar śmiertelnych było 60 dzieci.

Policyjni strzelcy wyborowi

Strzelcy wyborowi służący w policji najczęściej biorą udział w akcjach odbicia zakładników. Oddanie strzału odbywa się tylko w ostateczności jeśli zagrożone jest życie lub zdrowie zakładnika. Akcje tego typu odbywają się na relatywnie krótkich dystansach rzędu 100 metrów, a czasami nawet poniżej 50. Strzelec policyjny, oddający strzał w ostateczności, ma za zadanie ostateczne wyeliminowanie celu, czyli jego zabicie.

Wyposażenie strzelców wyborowych

Karabiny

7,62 x 51 mm NATO

Chociaż doskonałe wyposażenie ułatwia wykonanie zadania przez strzelca wyborowego, to podstawą jego skuteczności jest długotrwały trening. Dobrze wyszkolony strzelec wyborowy, wyposażony w zwykłą broń myśliwską będzie znacznie skuteczniejszy niż myśliwy z doskonałym i precyzyjnym karabinem wyborowym.

Historyczna broń wyborowa różniła się od karabinów standardowych w bardzo niewielkim stopniu. Do strzelania precyzyjnego używano zarówno niemieckiego Kar98k konstrukcji Mausera, amerykańskich Springfield M1903 i M1 Garand, radzieckiego Mosin-Nagant, norweskiego Krag-Jørgensen, japońskiego Arisaka czy brytyjskiego Lee Enfield No 4.

Karabiny te były wybierane z całej serii produkcyjnej jako najdokładniej wykonane i najcelniejsze. Do każdej broni dodawano celownik optyczny, ale standardowe przyrządy celownicze nie były usuwane stanowiąc rezerwę w razie zniszczenia lub zaparowania podstawowego celownika optycznego.

Obecnie produkowane karabiny wyborowe są bronią specjalnej konstrukcji, dostosowaną do potrzeb jakie ma spełniać. Dobrze skonstruowana broń wyborowa powinna spełniać następujące warun

• Pasowanie poszczególnych elementów broni musi być odpowiednio dokładne, bez luzów.
• Precyzja wykonania lufy musi być bardzo wysoka, a metoda jej produkcji jest mniej ważna. Gwintowanie lufy jest wykonywane metodą toczenia. Niektóre lufy są poddawane procesowi odpuszczania po hartowaniu celem usunięcia naprężeń mogących powodować odkształcanie się lufy na skutek temperatury.
• Zastosowanie samonośnej lufy, czyli zamocowanie jej tylko w jednym punkcie do komory zamkowej (obsady lufy), tak, iż nie dotyka łoża broni, ani żadnego innego jego elementu, co pomaga uchronić ją od wpływu mechanicznych i termicznych czynników zewnętrznych.
• Zastosowanie luf o dużej masie ze względu na ich wysoką częstotliwość rezonansową i wolniejsze nagrzewanie się przy intensywnym strzelaniu. Przykładem jest powtarzalny karabin wyborowy M24 o wiele cięższy niż jego poprzednik półautomatyczny M21.
• Działanie spustu musi być płynne, bez szarpnięć, aby uniknąć zmiany punktu celowania podczas jego naciskania.
• Mała masa kurka i iglicy (zazwyczaj wykonanych z tytanu) powodująca redukcję czasu zadziałania broni po naciśnięciu spustu.
• Karabiny wyborowe posiadają zazwyczaj długie lufy (około 600 mm) pozwalające na całkowite spalenie się ładunku miotającego pocisk i nadanie mu maksymalnie dużej prędkości. Karabiny przeznaczone dla policji posiadają zazwyczaj krótsze lufy – umożliwia to łatwiejsze ich przenoszenie, a specyfika działań policyjnych nie wymaga aż tak dużych prędkości pocisków.

Przyrządy celownicze

Przyrządy celownicze karabinów wyborowych to zazwyczaj celowniki optyczne (teleskopowe). Siatka takiego celownika jest zazwyczaj inna niż w celownikach myśliwskich. Zawiera ona podziałki umożliwiające na podstawie proporcji np. do sylwetki ludzkiej czy elementu zabudowy o znanej wysokości określić odległość od celu, a także wprowadzić poprawkę kątową dla bocznego wiatru.

Powiększenie obrazu w celowniku teleskopowym rzadko jest większe niż 11x. Większość współczesnych karabinów wyborowych nie posiada standardowych mechanicznych przyrządów celowniczych polegając tylko na celownikach teleskopowych. Karabiny stosowane przez policję posiadają zazwyczaj celowniki teleskopowe o regulowanym powiększeniu ze względu na to, że celownik o dużym powiększeniu zastosowany do strzelania na krótkie dystanse ma zbyt zawężone pole widzenia. Niektóre celowniki posiadają dodatkowe wzmacniacze obrazu lub noktowizory pasywne umożliwiające strzelanie w nocy.

Amunicja

Początkowo karabiny wyborowe były zasilane standardową amunicją karabinową, później selekcjonowaną amunicją specjalną, od roku 1985 obserwuje się jednak tendencję do zwiększania kalibru broni, umożliwiając tym samym strzelanie na większe odległości lub niszczenie sprzętu przeciwnika. Chociaż nowa broń jest ciężka, duża, nieporęczna, głośna i droga to jednak ze względu na dużą moc pocisku coraz częściej znajduje zastosowanie bojowe.

Najpopularniejszą amunicją wielkokalibrową wykorzystywaną w wielkokalibrowych karabinach wyborowych jest obecnie nabój .50 BMG, natomiast karabin o największym kalibrze to obecnie chorwacki RT-20 strzelający amunicją 20 x 110 mm Hispano, używaną w małych działach. Najmocniejszy nabój karabinowy, 14,5 x 114 mm ze względu na energię kinetyczną pocisku jest stosowany w karabinie Denel NTW-14.5, ten model ma teoretyczną skuteczność rażenia siły żywej do 2.3 km . Lukę pomiędzy karabinami kalibru .50 i strzelającymi nabojami standardowymi 7,62 x 51 mm NATO wypełnia broń na amunicję nabój .338 Lapua Magnum np. karabin Sako TRG-42 i .408 Chey-Tac. Prowadzone są również prace badawcze nad wielkokalibrowymi karabinami wyborowymi, takimi jak Barrett XM109, strzelającymi amunicją burzącą kalibru 25 mm.

W Polsce produkuje się wielkokalibrowy karabin wyborowy Tor strzelający amunicją .50 BMG. oraz karabin Bor strzelający 7.62 mm NATO i modyfikacja Bora testowany na mocniejszy nabój .338 LM Alex 338.

Zasięg

Najdłuższy potwierdzony i ujawniony celny strzał snajperski w dziejach to dziś 2815 metrów (9235 stóp, 1,75 mili). Oddany został przez zespół australijskich snajperów z kompanii Delta 2. pułku Commando (2 Cdo Regt), w 2012 roku w czasie wojny w Afganistanie w prowincji Helmand. Nie jest przy tym jasne, który z dwóch strzelających operatorów trafił w cel, bowiem niemal jednocześnie pociągnęli za spusty. Ten rekordowy strzał padł z wielkokalibrowego karabinu wyborowego Barrett M82A1 na nabój 12,7 mm NATO.

Poprzedni rekord należał do snajpera Amerykańskiej Marynarki Wojennej Carlosa Hathcocka po strzale z lutego 1967 w czasie wojny w Wietnamie. Dystans wynosił więcej niż 2500 jardów (ok. 2300m) i został oddany z karabinu maszynowego Browning M2 kal. 0.50” zaopatrzonego w celownik optyczny.

Dla porównania, większość operacji amerykańskich w Iraku wykorzystuje snajperów na dużo mniejsze dystanse, jednak w jednym potwierdzonym przypadku 3 kwietnia 2003 roku dwuosobowa drużyna snajperska Royal Marines Matt i Sam Hughes strzelała do celów oddalonych o 860 metrów(942 jardów); obaj byli uzbrojeni w angielski karabin Accuracy International L96. Ostrzał musiał być prowadzony przy celowaniu dokładnie 17 metrów w lewo od celu, aby skompensować silny wiatr.

W ramach operacji Enduring Freedom, 9 grudnia 2002 r. hiszpańscy snajperzy marynarki strzelali do lin łączących maszt z mostkiem na frachtowcu północnokoreańskim So San, transportującym 12 lub 15CNN podaje 12, inne strony 15 rakiet Scud na Oceanie Indyjskim w pobliżu wyspy Sokotra. Liny uniemożliwiały zdesantowanie żołnierzy z helikopterów na pokład statku. Ostrzał był prowadzony na wzburzonych wodach, z pokładu fregaty Navarra klasy Santa-Maria oddalonego o 400m od frachtowca. Strzelcy byli wyposażeni w karabiny Barrett M95.

Trening

Dobry trening jest rzeczą kluczową żeby zapewnić snajperowi wszystkie potrzebne do sprawnego działania umiejętności. Trening snajpera wojskowego ma nauczyć go biegłości w kamuflowaniu się i działaniu z ukrycia, obserwacji jak i prowadzenia precyzyjnego ostrzału w różnych warunkach bojowych. W trakcie nauki tych nieodzownych umiejętności adepci wystrzeliwują tysiące nabojów przez szereg tygodni.

Snajperzy są szkoleni by naciskać spust prosto do tyłu opuszką palca, by uniknąć szarpania karabinem na boki. Najbardziej korzystną dla celności pozycją jest pozycja leżąca, z karabinem opartym na worku z piaskiem, a policzek strzelca powinien spoczywać na poduszce policzkowej. W czasie akcji dwójnóg może być użyty zamiast worka z piaskiem. Niekiedy strzelcy owijają pas broni wokół słabszej ręki dla lepszego unieruchomienia kolby.

Niektóre doktryny nakazują snajperowi oddychać głęboko przed strzelaniem, potem w czasie celowania i w momencie strzału wypuścić powietrze utrzymując płuca puste. Inne idąc jeszcze dalej i uczą strzelców strzelać pomiędzy kolejnymi uderzeniami serca dla zmniejszenia ruchu lufy w pionie.

Skuteczność

Kluczem do precyzyjnego strzelania jest skuteczność, zarówno strzelca, jak i jego broni. Skuteczność strzelca nie musi wynikać bezpośrednio z celności (którą nabywa się na szkoleniu), ale precyzyjne strzelanie nie może bez niej istnieć.

Zawsze istnieje pewien stopień przypadkowości z powodu różnorodnych warunków pogodowych i właściwości pocisku. Dobry karabin wyborowy musi ograniczyć ten efekt do minimum. Wystrzelone z nieruchomej pozycji pociski muszą trafiać w cel tak blisko siebie, jak to tylko możliwe, nawet z dużej odległości. Dlatego też snajper musi umieć oszacować odległość do celu, prędkość wiatru, wysokość nad poziomem morza swoją i celu, różnicę w temperaturze otoczenia i lufy broni oraz wiele innych istotnych czynników mogących wpłynąć na strzał. Błędy w szacunkach potęgują się wraz ze wzrostem odległości i mogą obniżyć prawdopodobieństwo śmiertelności strzału albo spowodować, że cel nie zostanie w ogóle trafiony.

Na ogół strzelcy wolą wyzerować broń na strzelnicy, czasem jednak może to zostać dokonane w czasie akcji. W trakcie tego strzelec zgrywa karabin z lunetą na określony dystans (przeważnie na typową odległość konfrontacji z celem) by strzały trafiały do celu za każdym razem. Raz wyzerowany karabin musi utrzymywać swoją celność w polu. Jeśli tak nie jest to musi zostać wyzerowany ponownie przed następnym zadaniem. Wyzerowana na daną odległość broń może być przed strzałem dostosowana do innej odległości i prędkości wiatru przy użyciu odpowiednich kalkulacji i szacunków.

Skuteczność wojskowego snajpera jest konieczna najbardziej, gdy pierwszy strzał ma zostać wystrzelony do wroga nieświadomego obecności strzelca. W takim wypadku takie cele jak nieprzyjacielscy snajperzy, oficerowie czy wyposażenie najbardziej się odznaczają i są łatwe do zestrzelenia. Kiedy pierwszy strzał zostanie już oddany, każdy wróg pozostały przy życiu spróbuje się ukryć lub zlokalizować strzelca, więc niszczenie celów strategicznych staje się wtedy trudniejsze. Potrzeba skuteczności jest jeszcze większa dla snajpera policyjnego, gdy w grę wchodzi uratowanie zakładnika. Strzał, który nie spowoduje natychmiastowej śmierci uzbrojonego napastnika może spowodować, że zabije on zakładników, albo zawiesi negocjacje i zniknie z pola widzenia. W takiej sytuacji od jednego strzału zależy życie czasem wielu osób, a strzelec policyjny musi sobie z taką presją poradzić podczas strzelania.

Worek z piaskiem często stanowi dobrą podporę dla karabinu, chociaż w polu bardziej powszechny w użyciu jest dwójnóg. Jednak każda miękka powierzchnia, taka jak plecak, jest dobra do podparcia karabinu i może przyczynić się do skuteczności strzału. Szczególnie w pozycji leżącej dwójnogi pomagają w strzelaniu i utrzymaniu pozycji przez długi czas. Wiele karabinów policyjnych i wojskowych posiada odłączany dwójnóg w standardzie. Szwajcarscy snajperzy często wykonują improwizowane podpórki na przykład z gałęzi drzew, co ułatwia operowanie przez długi czas w górach, bo karabin nie posiada własnego dwójnogu i jest lżejszy.

Celowanie

Odległość do celu jest mierzona lub szacowana tak dokładnie, jak na to pozwalają aktualne warunki, zaś poprawność tych szacunków staje się krytyczna przy dużych dystansach. Tor lotu pocisku jest zakrzywiony, snajper musi go skompensować poprzez celowanie wyżej od celu bardzo oddalonego. Jeśli dokładna odległość do celu nie jest znana, wtedy strzelec poczyni niepoprawne kompensacje i pocisk trafi zbyt wysoko lub nisko. Dla przykładu, standardowy amerykański pocisk naboju Winchester 0.308” (NATO 7,62×51 mm) na odległość od 700 do 800 metrów opada o 200 mm (8 cali). To oznacza, że jeśli strzelec błędnie oceni odległość jako mniejszą niż 700 metrów, podczas gdy w rzeczywistości będzie ona wynosić 800 metrów to pocisk trafi o 200 mm (8 cali) niżej niż to było przewidziane. Laserowe dalmierze mogą być pomocne, ale nie są preferowane na polu walki, gdyż promień lasera może zostać zauważony, co zdradzi pozycję strzelca. Inną skuteczną metodą może być porównanie wielkości obiektów z ich wielkością na tysiącznej podziałce w lunecie. Przeciętnie ludzka głowa ma 150 mm szerokości, ramiona 500 mm a wysokość od krocza do czubka głowy wynosi 1000 mm. By wyznaczyć odległość do celu używa się podziałki ‘mil dot’ w postaci suwaka logarytmicznego, do zmierzenia wysokości celu. Gdy znana jest wysokość znana jest i odległość do celu. Wysokość celu razy 1000 i podzielona przez jego wysokość w tysiącznych daje odległość w jardach. W literaturze anglojęzycznej tysiączna oznaczana jest skrótem ‘mil’. Tysiączna używana w armii (tysiączna z nadmiarem)jest w przybliżeniu równa 1 miliradianowi (1 mil ≈ 1mrad). Standard Amerykańskiej Marynarki Wojennej to 1 mil = 3,438 MOA (Minute of Angle – Minuta Kątowa), podczas gdy wojska lądowe stosują standard 3,6 MOA, dobrany tak, by dawać skupienie w kole o średnicy 36 cali (1 jardu) przy strzelaniu na 1000 jardów.

Przy większych dystansach spadek pocisku w pionie gra decydującą rolę. Oszacować ten efekt można zapamiętując wartości z tabeli, lub umieszczając ją na lunecie. Niektóre lunety posiadają system ‘Bullet Drop Compensator’ tzn. wbudowaną kompensację obniżania się toru lotu pocisku. Wymagane jest tylko wprowadzenie odległości. Należy powiedzieć, że każdy nabój ma różne właściwości balistyczne. Nabój 0.308 Winchester z pociskiem o masie 11,3 grama (175 grainów) osiąga prędkość początkową 2600 ft/s (790m/s). By trafić odległy o 600 jardów cel z broni wyzerowanej na 100 jardów należy wprowadzić korektę wynoszącą 16,2 MOA. Zaś by trafić ten sam cel pociskiem o masie 10,9 grama (168 grainów) potrzeba już korekty wynoszącej 17,1 MOA. Lżejszy pocisk mimo większej prędkości początkowej szybciej traci energię w czasie lotu, dlatego trzeba zwiększyć poprawkę.

Strzelanie do celu znajdującego się niżej lub wyżej niż strzelec także może być utrudnieniem. Siła grawitacji jest kompensowana tylko gdy strzelec i cel znajdują się na tym samym poziomie. Przykładowo, gdy strzelec znajduje się na parterze wysokiego na 300 jardów budynku a odległość do celu wynosi 400 jardów, należy wyzerować broń na 400 jardów. Lecz jeśli strzelec wejdzie na szczyt tego budynku to faktyczna odległość do celu (zgodnie z twierdzeniem Pitagorasa) wyniesie 500 jardów, ale jego broń musi pozostać wyzerowana na 400 jardów. Jeśli strzelec wyzeruje broń na 500 jardów to pocisk trafi nad celem. Wynika to z różnicy w sile grawitacji podczas strzelania poziomo i pod dużym kątem.

Dla celów poruszających się, punkt celowania znajduję się przed celem. Inaczej nazywa się to „wyprzedzaniem celu”, zaś długość wyprzedzenia zależy od prędkości, z jaką cel się poruszą, i kąta tego ruchu. By celnie umieścić pocisk w celu konieczne jest przewidzenie zachowania się celu.

Przy strzelaniu na odległości większe niż 1000 metrów dużo więcej czynników musi zostać wziętych pod uwagę. Temperatura powietrza, ciśnienie atmosferyczne, temperatura prochu, temperatura lufy i wilgotność powietrza to czynniki które wpływają na odległość, po przeleceniu której pocisk staje się poddźwiękowy. Nie da się przewidzieć gdzie trafi pocisk który zwolnił do prędkości poddźwiękowej.

Strzelanie przez przeszkody jest kolejnym utrudnieniem. Wielu ludzi sądzi, że większy i cięższy pocisk posiada lepszą penetrację. Nie da się przewidzieć co stanie się z pociskiem po wejściu w kontakt z jakąś materią podczas lotu. Gwint w lufie nadaje pociskowi po jej opuszczeniu wielką prędkość obrotową, a kiedy przejdzie przez przeszkodę nie da się zagwarantować dalszego jego toru lotu. Im bliżej przeszkody jaka ma zostać przestrzelona znajduje się cel tym większa jest szansa na jego trafienie.

Kamuflaż

Bardzo często warunkiem wykonania zadania przez strzelców wyborowych jest konieczność pozostawania w ukryciu przez długi czas. Strój strzelca wyborowego musi zapewnić jego niewidzialność zarówno optyczną jak i w podczerwieni. Do maskowania najczęściej używa się odpowiedniego do warunków i kolorystyki terenowej stroju zwanego Ghillie Suit, często uzupełnionego przez Tick suit – odzież zmniejszającą emisję ciepła czyli promieniowania podczerwonego na zewnątrz, czyniąc tak ubranego żołnierza praktycznie niedostrzegalnym również przy użyciu detektorów ciepła.

Sławni strzelcy wyborowi

Pierwsze wzmianki o strzelcach prowadzących celny ogień z ukrytych pozycji pochodzą z XVI-wiecznej Japonii. Będąca wtedy w użyciu broń nie była nawet w przybliżeniu tak celna jak dzisiejsza, a użycie prochu czarnego demaskowało strzelca dość szybko. Później wielokrotnie w historii europejskiej i amerykańskiej pojawiali się strzelcy wyborowi, poczynając od wojen napoleońskich poprzez wojnę secesyjną w Ameryce Północnej. Dopiero jednak wynalezienie prochu bezdymnego umożliwiło rozwinięcie się formacji strzelców wyborowych mogących prowadzić ogień z dużych odległości i jednocześnie uniknąć wykrycia przez dłuższy czas.

• Najsłynniejszym, posiadającym najwięcej potwierdzonych trafień, strzelcem wyborowym był Fin Simo Hayha, który podczas wojny zimowej używając fińskiej wersji karabinu Mosin-Nagant M28, zastrzelił 542 żołnierzy radzieckich używając jedynie standardowych przyrządów celowniczych. Jego zdaniem strzelec korzystający z celownika optycznego stanowił większy, łatwiejszy do trafienia cel, gdyż przy jego użyciu musi podnieść głowę wyżej, a na soczewce celownika mogły odbić się promienie świetlne, zwiększając ryzyko wykrycia. Zamiast celownika optycznego używał więc muszki i szczerbinki. Ponadto Simo Hayha zastrzelił ponad 200 żołnierzy wroga z pistoletu maszynowego. Na uwagę zasługuje fakt, że dokonał on tego w ciągu tylko trzech miesięcy, gdyż później został ciężko ranny. Rosjanie w walce z Simo używali lotnictwa, artylerii oraz własnych strzelców wyborowych, jednak wszystkie te środki okazały się zupełnie nieskuteczne aż do 6 marca 1940 kiedy rosyjski strzelec trafił Fina w szczękę. Simo przed utratą świadomości zdążył jeszcze trafić Rosjanina.
• Drugim w kolejności strzelcem wyborowym pod względem liczby trafień był również Fin, Sulo Kolkka, który zastrzelił ponad 400 żołnierzy radzieckich korzystając z takiej samej broni jak Simo Hayha, używając tylko mechanicznych przyrządów celowniczych. Następnych 200 Rosjan zastrzelił z pistoletu maszynowego.
• Sepp Allerberger – Austriak, od 1943 r. w 144 pułku strzelców górskich z 3 Dywizji Strzelców Górskich, od listopada 1943 r. do kwietnia 1945 r. zastrzelił oficjalnie 257 Sowietów, nieoficjalnie – około 350.
• Zhang Taofang – Chińczyk, walczył podczas wojny w Korei w ciągu 32 dni zabił 214 wrogów z karabinu Mosin-Nagant.
• Iwan Sidorenko – prawdopodobnie najskuteczniejszy radziecki strzelec wyborowy walczący podczas II wojny światowej. Uzyskał 126 potwierdzonych trafień. Inne źródła podają ponad 500 zaliczonych trafień.( angielska wikipedia czy Marek Czerwiński w książce "Pojedynki snajperskie")
• Wasilij Golasow – kolejny radziecki strzelec wyborowy, który do 1943 roku, zanim zginął, zastrzelił 122 żołnierzy wroga, w tym 30 strzelców wyborowych.
• Wasilij Zajcew – najsłynniejszy radziecki strzelec wyborowy, który podczas Bitwy o Stalingrad zastrzelił 125 żołnierzy niemieckich, głównie oficerów. Film "Wróg u bram" opowiada o Wasiliju Zajcewie i jego pojedynku z fikcyjnym snajperem niemieckim określanym jako "major König". Należy jednak zauważyć, że relacje o jego pojedynkach ze snajperami niemieckimi w Stalingradzie budzą poważne wątpliwości – między innymi nie zgadzają się nazwiska snajperów niemieckich zabitych przez Zajcewa z tymi, którzy faktycznie walczyli w Stalingradzie.
• Ludmiła Pawliczenko – najskuteczniejszy strzelec wyborowy wśród kobiet. Ukrainka, która podczas II wojny światowej zastrzeliła 309 żołnierzy wroga w tym 29 strzelców wyborowych, używając karabinu Mosin-Nagant z celownikiem teleskopowym. W ciągu dwóch i pół miesiąca walk pod Odessą zastrzeliła 187 Niemców.
• Nina Lobkowska – zastrzeliła również 109 żołnierzy niemieckich w ciągu całej II wojny światowej
• Carlos Hathcock sierżant Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych walczący w Wietnamie. Zastrzelił 93 żołnierzy armii Wietnamu Północnego i partyzantów Việt Cộngu.
• Juba – iracki strzelec wyborowy (lub grupa strzelców), który zastrzelił wielu żołnierzy amerykańskich celując w głowę lub połączenia w kamizelkach kuloodpornych, a jeszcze więcej poranił (z powodu używanego w swoim karabinie dość małego kalibru pocisków jak na snajpera). Nazwa Juba jest kryptonimem nadanym przez żołnierzy koalicji antyirackiej. Nigdy nie został schwytany ani nie potwierdzono jego istnienia. Opowieści o strzelcu Jubie mają charakter miejskiej legendy, podsycanej faktem znalezienia przez amerykańskie siły specjalne w budynku, który był prawdopodobnym stanowiskiem strzeleckim Juby, naboju z notką w języku arabskim "To co było wzięte krwią, może być odebrane tylko krwią." podpisaną "Baghdad Sniper". Wielu irackich terrorystów podszywało się pod tę postać, aby spotęgować strach wśród żołnierzy koalicji. Zwolennicy opuszczenia wojsk koalicji z Iraku rozgłaszali tę legendę, dodając, że był (lub w dalszym ciągu jest) to "kulturalny" strzelec wyborowy, gdyż czekał aż z linii strzału i jego okolic (możliwy rykoszet) zniknęły kobiety i dzieci.
• Chris Kyle – amerykański snajper United States Navy SEALs , nazwany przez wrogów Diabłem z Ar-Ramadi podczas misji w Iraku zabił 255 osób, z czego 160 zostało oficjalnie potwierdzonych przez Pentagon.

Powyższa lista nie jest rankingiem. Strzelec wyborowy ma za zadanie wykonanie misji, a wszelkie przejawy bicia rekordów mogą narazić na niebezpieczeństwo powodzenie misji i życie strzelca. Zadaniem kadry dowódczej jest usuwanie z szeregów wojska takich strzelców, dla których najważniejsze jest zabicie jak największej liczby ofiar.

Grzegorz Drukarczyk

Grzegorz Drukarczyk (ur. 8 maja 1959 w Słupsku) – polski autor fantastyki.

Debiutował w 1985 opowiadaniem Reguła przetrwania ("Fantastyka" 9/1985). Rok później ukazał się jego zbiór opowiadań Reguła baśniowego mroku. W roku 1992 wydał powieść Zabijcie odkupiciela, nominowaną do nagrody im. Janusza A. Zajdla.

Obecnie zamieszkały w Koszalinie.

Publikacje

Książki

• 1986 – Reguła baśniowego mroku – zbiór opowiadań
• 1992 – Zabijcie odkupiciela
• 2012 – Bogowie są śmiertelniDruk w bookazine wydawnictwa Almaz, SF # 1 luty/marzec 2012

Niektóre opowiadania

• ”Bajka o dzielnym Gregu i pięknej Kari" – Feniks – 1 – (1/1984) oraz w Reguła baśniowego mroku (1986)
• ”Raj utracony" – w "Czarna msza. Antologia opowiadań science fiction", Red. Wojtek Sedeńko (1992)
• Ciemność rozjaśni twą duszę w Reguła baśniowego mroku (1986)
• Reguła przetrwania – w Reguła baśniowego mroku (1986) i w antologii Co większe muchy (1992)

Ritchie Valens

Ritchie Valens, właśc. Richard Steven Valenzuela (ur. 13 maja 1941 w Pacoimie, zm. 3 lutego 1959 w Clear Lake) – amerykański muzyk rockowy, wokalista, gitarzysta i kompozytor pochodzenia meksykańsko–hiszpańskiego.

Życiorys

Jeden z pionierów rock and rolla. Jako pierwszy wprowadził do rocka elementy muzyki latynoskiej (zob. rock latynoski). Jako młodzieniec Valens, będąc pod wpływem bujnie rozwijającego się rock and rolla, nauczył się gry na gitarze i zaczął występować w lokalnych klubach ze swoim zespołem The Silhouettes. W 1958 został dostrzeżony przez producentów. W czasie swej pierwszej sesji nagraniowej nagrał swój wielki przebój, który uczynił go sławnym. Była to zapomniana już dzisiaj "Donna", pean napisany dla szkolnej przyjaciółki Valensa. Na stronie B wydanego singla znalazła się inna piosenka, początkowo niezauważona, z czasem stała się jednym z największych przebojów muzyki pop, unieśmiertelniając imię Valensa. Była to słynna "La Bamba", rockowa przeróbka meksykańskiej piosenki biesiadnej.

Tak dobrze rozpoczęta kariera muzyczna została nagle przerwana tragiczną śmiercią artysty. 3 lutego 1959 zginął w wypadku lotniczym, nazwanym później "dniem, w którym umarła muzyka". W tym samym wypadku zginęli także dwaj inni muzycy rocko

W 2001 Ritchie Valens pośmiertnie został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame.

Dyskografia

• 1959: Ritchie Valens
• 1960: In Concert at Pacoima Jr. High (live)
• 1963: Ritchie

ŁKS Łódź

Dzieje

Łódzki Klub Sportowy owo wielosekcyjny klub, powstały w 1908 roku i oficjalnie zarejestrowany 14 sierpnia 1909 roku. Założycielami ŁKS aby

Łódzki Klub Sportowy zdobył Maestria Łodzi w 1912 a 1913 roku (Lodzer Fussball Verband)

Łódzki Klub Sportowy był jednym spośród trzynastu założycieli Polskiej Ligi Piłki Nożnej w 1927 roku.

W roku 1923 Stefan Kostrzewski zdobył pierwsze danie gwoli ŁKS maestria Polski (kurs na 5000 m). Ostatnim, jakim sposobem do tego czasu, mistrzem Polski w biało-czerwono-białych barwach była Dominika Misterska (podnoszenie ciężarów) w 2001 roku.

Ogółem drużynowych mistrzostw Polski

• piłka nożna: 1958, 1998
• koszykówka żeńs
• koszykówka męs
• siatkówka męs
• siatkówka żeńs
• piłka ręczna męs
• hazena żeńs
• boks: 1947, 1948

Piłka nożna

• Mistrzostwo Polski (2x): 1958, 1998
• ”’Puchar Polski: 1957
• 3x Mistrzostwo Polski do lat 19: 1962, 1983, 1999
• 2x Mistrzostwo Polski do lat 17: 1994, 1999

Koszykówka

Sekcja męska

• Mistrzostwo Pols

Zawodnicy

Sekcja żeńska

• Mistrzostwo Polski (9x): 1967, 1972, 1973, 1974, 1982, 1983, 1986, 1995, 1997

Zawodniczki

Siatkówka

Sekcja żeńska

Sukcesy

• Mistrzostwo Pols
• Wicemistrzost
• III miejsce w

Sekcja męska

Obecnie nie istnieje; lata działalnoś

1929 – wyodrębnienie z sekcji lekkoatletycznej sekcję gier sportowy

1931 – Mistrzostwo Polski.

1932 – Mistrzostwo Polski.

1945 – reaktywacja sekcji piłki ręcznej przez Eugeniusza Zemełko. W sekcji zawarte są także siatkówka, koszykówka i hazena.

1948 – sekcja siatkówki męskiej przestaje istnieć.

Sukcesy

• Mistrzostwo Pols
• Puchar Pols

Hokej na lodzie

Sekcja obecnie nie istnieje.

Sukcesy

• Wicemistrzostwo Polski (1 raz): 1946.
• Brązowy medal Mistrzostw Polski (5 razy): 1947, 1959, 1971, 1979, 1980.

Lekkoatletyka

1910 – Henryk Lubawski zwycięża w biegu na 100m i 400m w pierwszych Mistrzostwach Łodzi w lekkiej atletyce.

1913 – Jan Filipiński ustanawia rekord Królestwa Polskiego w biegu na 100m (11,2 s).

1923 – Stefan Kostrzewski wygrywa bieg na 5 km i zostaje pierwszym Mistrzem Polski w lekkiej atletyce w ŁKS.

1928 – Genowefa Kobielska zajmuje 8 miejsce w rzucie dyskiem na Igrzyskach w Amsterdamie.

1936 – Maria Kwaśniewska zdobywa brązowy medal w rzucie oszczepem na Igrzyskach w Berlinie.

1960 – Teresa Wieczorek zdobywa brązowy medal w sztafecie 4×100 m na Igrzyskach w Rzymie.

1988 – Artur Partyka wygrywa mistrzostwa świata juniorów w skoku wzwyż w Sudbury.

1992 – Artur Partyka zdobywa brązowy medal w skoku wzwyż na Igrzyskach w Barcelonie.

1996 – Artur Partyka zdobywa srebrny medal w skoku wzwyż na Igrzyskach w Atlancie.

1998 – Artur Partyka zostaje Mistrzem Europy w zawodach w Budapeszcie.

Obecnie sekcja lekkiej atletyki skupia grupy młodzieżowe.

Zawodnicy

Boks

1929 – powstaje sekcja z inicjatywy Zygmunta Merlego i Tadeusza Kwiatkowskiego.

1932 – Adam Seweryniak zdobywa pierwsze w historii ŁKS mistrzostwo Polski w boksie.

1936 – zawieszenie działalności sekcji.

1939 – Mistrzostwa Europy w Dublinie, Zbigniew Kowalski waga lekka, brąz, Józef Pisarski, waga średnia, srebro.

1945 – reaktywacja sekcji, Józef Pisarski debiutuje w reprezentacji Polski.

1946 – Tadeusz Stasiak, Jerzy Olejnik, Wiesław Niewadził zdobywają indywidualne mistrzostwo Polski.

1947 – drużynowe Mistrzostwo Polski, Jerzy Olejnik broni indywidualne mistrzostwo Polski.

1948 – drużynowe Mistrzostwo Polski.

1949 – Jerzy Debisz, Akademickie Mistrzostwa Świata w Budapeszcie, waga lekka, srebro.

1955 – Bohdan Guziński przegrywa z Leszkiem Drogoszem w półfinale mistrzostw kraju w walce okrzykniętej walką stulecia w Polsce.

1961 – Mistrzostwa Europy w Belgradzie, Zdzisław Józefowicz, waga półciężka, brąz.

1967 – Jan Prochoń zdobywa indywidualne mistrzostwo Polski.

1976 – trener Zygmunt Cegielski przechodzi na emeryturę i sekcja zostaje rozwiązana.

2006 – rozpoczęto działania mające na celu reaktywację sekcji boksu w ŁKS.

Obecnie sekcja amatorska. W przeszłości pięściarze Łódzkiego Klubu Sportowego dwukrotnie zdobywali drużynowe mistrzostwo Polski w boksie (1947 i 1948). W swej karierze bokserzy ŁKS zdobyli w Mistrzostwach Polski 6 złotych medali, 8 srebrnych i 5 brązowych.

Zawodnicy

Pozostałe sekcje

• Tenis ziemny

1913 – rozpoczyna się budowa kortów przy stadionie ŁKS, przy ul. Srebrzyńskiej.

1914 – powstaje sekcja tenisa ziemnego, jedna z najstarszych w ŁKS. Inicjatorem jest Karol Lewiński.

1927 – odrodzenie sekcji pod przewodnictwem Zygmunta Krachulca.

1930 – Helena Pajchlowa rozpoczyna karierę.

1946 – Józef Hebda pokonuje w finale mistrzostw Polski seniorów innego ełkaesiaka Władysława Skoneckiego.

1952 – na kortach ŁKS odbywają się mistrzostwa Polski.

1954 – Marysia Dowborówna zdobywa mistrzostwo Polski juniorek.

1962 – Maria Dowbor – Lewandowska zdobywa mistrzostwo Polski w deblu i srebro w singlu.

1964 – Maria Dowbor – Lewandowska wraca do Miejskiego Klubu Tenisowego.

1966 – Helena Pajchlowa kończy karierę.

1980 – tenisiści ŁKS zajmują pierwsze miejsce w okręgu lecz przegrywają awans do II Ligi.

1993 – Dorota Muras zdobywa wicemistrzostwo Polski w hali.

2007 – powstaje Stowarzyszenie Łódzki Klub Sportowy – Tenis

obecnie sekcja skupia grupy młodzieżowe.

• Podnoszenie ciężarów

1953 – z sekcji zapaśniczej wyodrębniona zostaje sekcja podnoszenia ciężarów.

1959 – Zenon Słowiński zdobywa pierwszy złoty medal mistrzostw Polski seniorów.

1961 – Zenon Słowiński zdobywa złoty medal mistrzostw Polski seniorów.

1963 – Zenon Słowiński zdobywa złoty medal mistrzostw Polski seniorów.

1964 – Zenon Słowiński zdobywa złoty medal mistrzostw Polski seniorów.

1980 – klub rezygnuje z występów ligowych, skupiając się na szkoleniu młodzieży.

1994 – Danuta Ciupa zostaje mistrzynią Polski seniorek.

1995 – Dominika Misterska zdobywa tytuł mistrzyni Europy juniorek w Grecji.

1996 – Dominika Misterska, srebrny medal Mistrzostw Świata juniorek.

1998 – Dominika Misterska mistrzyni Europy juniorek.

1999 – Dominika Misterska mistrzyni Europy juniorek.

2001 – Dominika Misterska zdobywa ostatnie jak na razie mistrzostwo Polski dla ŁKS i zmienia klub. Obecnie sekcja skupia grupy młodzieżowe.

Zapasy

1945 – powstaje sekcja zapaśnicza.

1946 – Józef Kulesza zdobywa mistrzostwo Polski seniorów w wadze lekkiej stylu wolnego.

1947 – Czesław Gliński zdobywa mistrzostwo Polski.

1950 – Czesław Gliński znów zdobywa mistrzostwo Polski.

1951 – Czesław Gliński zdobywa kolejne mistrzostwo Polski.

1961 – Tadeusz Łąpieś zdobywa mistrzostwo Polski.

1962 – Tadeusz Łąpieś znów zdobywa mistrzostwo Polski.

1969 – Jan Smulczyk zdobywa mistrzostwo Polski.

1975 – Tomasz Busse zdobywa brązowy medal na mistrzostwach świata juniorów.

1976 – Tomasz Busse zostaje mistrzem Europy juniorów, sekcja zapaśnicza liczy 224 zawodników.

1977 – Tomasz Busse zdobywa mistrzostwo Polski, pierwsze z siedmiu kolejnych.

1981 – Tomasz Busse zostaje wicemistrzem Europy.

1983 – Zbigniew Gontarek zdobywa mistrzostwo Polski.

1984 – Tomasz Busse zdobywa brązowy medal w Mistrzostwach Europy.

obecnie sekcja skupia około 25 zawodników, głównie grupy młodzieżowe.

Rugby – sekcja amatorska.

1926 – pierwsza sekcja rugby w ŁKS, działająca przez dwa sezony.

2006 – Jacek Teodorczyk, były zawodnik Budowlanych Łódź, zakłada sekcję rugby w ŁKS.

Dawne sekcje

sekcja motorowa.

1934 – powstanie sekcji motorowej, głównie dla startów w wycieczkach turystycznych i w rajdach.

1946 – reaktywacja sekcji motorowej pod wodzą Czesława Fijałkowskiego.

1947 – sekcja liczy ponad 300 członków i jest najliczniejsza w ŁKS.

1954 – na 3 lata sekcję przeniesiono do Zakładów im. Marchlewskiego.

1957 – ponowna reaktywacja pod wodzą Czesława Fijałkowskiego.

1958 – tytuł Mistrza Polski w wyścigach ulicznych dla Tadeusza Górala.

1960 – wstrzymanie finansowania sekcji.

1966 – Władysław Sowiński Mistrzem Polski w klasie motorów bezlitrażowych.

1969 – rozwiązanie sekcji motorowej.

piłka ręczna i hazena

1929 – wyodrębnienie z sekcji lekkoatletycznej sekcję gier sportowy

1929 – Mistrzostwo Polski zdobywają hazenistki.

1932 – Mistrzostwo Polski hazena.

1933 – Mistrzostwo Polski hazena.

1933 – przeniesienie sekcji hazeny do IKP Łódź.

1939 – Mistrzostwo Polski męskiej sekcji piłki ręcznej.

1945 – 3. miejsce Mistrzostw Polski męskiej sekcji piłki ręcznej.

1950 – Wiesław Szulc debiutuje w reprezentacji Polski.

1960 – zarząd decyduje o likwidacji sekcji i przeniesieniu całej drużyny męskiej piłki ręcznej do Anilany.

1963 – reaktywacja żeńskiej drużyny piłki ręcznej w ŁKS z inicjatywy Renalda Ficego i Szkoły Podstawowej nr 136.

1969 – przeniesienie sekcji żeńskiej piłki ręcznej do Anilany i likwidacja sekcji w ŁKS.

brydż sportowy

1962 – powstanie sekcji z siedzibą przy Piotrkowskiej 76.

1973 – Zdobycie Pucharu Polski na turnieju w Bydgoszczy (Włodzimierz Andrejew, Kazimierz Gromski, Władysław Jellinek, Juliusz Kryński).

1990 – oficjalne rozwiązanie sekcji, jednak zawodnicy nadal występują pod szyldem ŁKS.

2002 – reaktywacja sekcji.

Obecnie brydżyści ŁKS występują w trzeciej lidze centralnej.

szachy

1947 – powstanie w maju sekcji szachowej.

1950 – mistrzostwo okręgu szachistów ŁKS, mistrzostwo Polski w kategorii juniorów Jerzego Panasewicza, mistrzostwo Łodzi Franciszka Damańskiego.

1951 – indywidualne mistrzostwo Łodzi Jana Gadalińskiego, drużynowe mistrzostwo Łodzi, wicemistrzostwo Polski seniorek Róży Hermanowej.

1952 – drużynowe mistrzostwo Łodzi.

1953 – srebrny medal Mistrzostw Polski dr Róży Hermanowej.

1954 – drużynowe mistrzostwo Łodzi, drużynowe wicemistrzostwo Polski.

1955 – drużynowe mistrzostwo Łodzi.

1956 – początek startów w ogólnopolskiej lidze szachowej.

1959 – 3. miejsce w lidze szachowej. Andrzej Karnkowski i dr Róża Hermanowa indywidualnymi mistrzami Łodzi.

1960 – początek kryzysu w sekcji szachowej.

1978 – rezygnacja z udziału w rozgrywkach w łódzkiej klasie B i koniec działalności sekcji.

tenis stołowy

1924 – pierwszy stół i początek sekcji.

1926 – pierwszy mecz ŁKS – Makabi Warszawa 4:2.

1928 – Zenon Stollenwerk i drużyna ŁKS mistrzami Łodzi.

1949 – reaktywacja sekcji w hali przy ul. Jerzego.

1951 – Irena Heindrychowa i Józef Krzysik mistrzami Polski w mikście.

1963 – wicemistrzostwo Polski w deblu pań Teresy Łosiak oraz Ireny Kwiatkowskiej.

1968 – wicemistrzostwo kraju juniorek Zofii Jałochy i 3. miejsce w drużynowych mistrzostwach Polski juniorów.

1978 – Odebranie tenisistom stołowym sali przy ul. Jerzego zakończyło działalność sekcji. Zawodnicy przeszli do AZS, Włókniarza, Elty i Startu Łódź.

gimnastyka sportowa i gimnastyka artystyczna

1950 – powstaje sekcja gimnastyczna ŁKS Włókniarz.

1954 – Józef Szuba zostaje trenerem sekcji.

1956 – Ewa Fuks triumfuje w mistrzostwach Polski juniorów w klasie II.

1958 – Stanisława Burak zdobywa tytuł mistrzyni Polski juniorek w klasie III i wicemistrzyni Polski seniorek.

1964 – Maria Zdziennicka zostaje wicemistrzynią Polski seniorek w klasie I, Grażyna Darnikowska zajmuje trzecie miejsce wśród seniorek i pierwsze wśród juniorek w klasie III.

1974 – w klubie ćwiczy głównie młodzież, stanowiąca później zaplecze dla Tęczy.

1976 – sekcja gimnastyczna zostaje rozwiązana.

strzelectwo

1927 – powstaje sekcja strzelecka i oddana zostaje do użytku strzelnica sportowa.

1928 – Irena Wentlówna zostaje wicemistrzynią Polski.

1929 – Irena Wentlówna, Antoni Nower i drużyna ŁKS zdobywają tytuł mistrzów okręgu.

1932 – Zygmunt Michalski zwycięża w VII Narodowych Mistrzostwach Strzeleckich w Poznaniu w strzelaniu z broni długiej.

1950 – reaktywacja sekcji.

1960 – rozwiązanie sekcji.

pływanie

1931 – powstaje sekcja pływacka i rok później waterpolistów.

1932 – siedmiu zawodników ŁKS startuje w Mistrzostwach Polski.

1938 – Alina Kowalska pierwszą reprezentantką Polski.

1939 – Eugeniusz Majchrzak powołany do kadry, sekcja liczy 66 zawodników i zawodniczek.

1947 – reaktywacja sekcji pływackiej.

1948 – Eugeniusz Majchrzak zostaje trenerem kadry narodowej.

1950 – ŁKS zdobywa Puchar Polski.

1955 – upadek sekcji pływackiej.

szermierka

1933 – powstanie sekcji szermierki (4 panie i 12 mężczyzn)

1936 – przejście Romana Kantora do ŁKS.

1939 – wicemistrzostwo Polski Kantora, mistrzostwo Łodzi szpadzistów.

1946 – reaktywacja sekcji szermierczej z siedzibą w sali YMCA.

1949 – 3 miejsce w drużynowych mistrzostwach Łodzi.

1954 – rozwiązanie sekcji i przejście zawodników do AZS.

kolarstwo

1925 – piętnastu członków założycieli powołuje sekcję kolarską z działami jazdy szybkiej i turystyki.

1928 – w IX Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie startuje Alfred Reul, pierwszy i jedyny kolarz ŁKS.

1939 – Mieczysław Jaskólski zdobywa trzecie miejsce w Wyścigu Dookoła Polski.

1945 – reaktywacja sekcji.

1947 – w Tour de Pologne Henryk Czyż zajmuje 8. miejsce a Andrzej Grynkiewicz wygrywa etap wyścigu.

1948 – Henryk Czyż zdobywa mistrzostwo Polski w przełajach. Jerzy Bek w sprincie i na 50 km.

1949 – złoty i brązowy medal drużynowych mistrzostw Polski zdobywają torowcy w wyścigu drużynowym na 4 km na dochodzenie. Jerzy Bek na 4 km na dochodzenie zdobywa indywidualne mistrzostwo Polski. Tadeusz Gabrych na 50 km zdobywa mistrzostwo Polski.

1950 – Jerzy Bek zdobywa mistrzostwo Polski w sprincie.

1951 – drużynowe mistrzostwo Polski na 4 km. Jerzy Bek zdobywa mistrzostwo Polski w wyścigu na 4 km na dochodzenie.

1952 – drużynowe mistrzostwo Polski w wyścigu na 100 km szosa, drużynowe mistrzostwo Polski w wyścigu na 4 km. Jerzy Bek zdobywa mistrzostwo Polski w sprincie i w wyścigu na 50 km, Stefan Borucz zdobywa mistrzostwo Polski w wyścigu na 4 km na dochodzenie.

1953 – po raz pierwszy Wyścig Pokoju kończy się finiszem na stadionie ŁKS.

1955 – Julian Skąpski zdobywa mistrzostwo Polski w wyścigu na 50 km.

1956 – Jerzy Bek zdobywa mistrzostwo Polski w wyścigu na 4 km na dochodzenie.

1960 – dział jazdy szybkiej kończy działalność.

1976 – kończy działalność dział turystyki a wraz z nim cała sekcja kolarska.

piłka wodna

Uprawiana była od lat międzywojennych do początku lat sześćdziesiątych XX wieku.

piłka rowerowa

Uprawiana była w klubie w okresie międzywojennym XX w..

łucznictwo

szybowcowa

Działała w okresie powojennym.

spadochronowa

Skoki spadochronowe uprawiano na powstałej w 1937 roku wieży spadochronowej, liczącej 20 metrów. Działała również w okresie powojennym.

Kibice

ŁKS wkrótce po swoim powstaniu stał się głównym klubem sportowym Łodzi (m.in. dzięki nazwie, skupiającej kibiców z całej Łodzi, niezależnie od osiedla, czy dzielnicy), szybko rosła rzesza jego kibiców (nie tylko w Mieście Łódź, ale także w jej okolicach). W 1932 roku ŁKS wygrał plebiscyt Przeglądu Sportowego "Dla największej liczby kibiców" za co dostał zegar świetlny, który służył do 1973 roku. Po II wojnie światowej w Łodzi powstał klub kibica ŁKS, do którego wpływały nawet prośby od innych łódzkich klubów o wsparcie dopingiem. Kibice Łódzkiego Klubu Sportowego mogą się poszczycić największą, do dziś nie pobitą ilością kibiców na meczu wyjazdowym. 28.4.1957 na mecz Gwardia Warszawa – ŁKS 4-1, pojechało wg różnych źródeł od 20000 do 25000 kibiców Ełksy. W 1976 kibice ŁKS wręczyli w Zabrzu Włodzimierzowi Lubańskiemu puchar dla najlepszego polskiego piłkarza, dzięki czemu przez kilka sezonów Górnik Zabrze wysyłał darmowe wejściówki na mecze piłki nożnej między Łódzkim Klubem Sportowym a Górnikiem Zabrze. W latach 80 XX w. przyniosły dalsze sukcesy kibiców ŁKS w różnych plebiscytach (dotyczyło to nie tylko piłki nożnej, ale także koszykówki kobiet czy hokeja). Kibice wsparli też klub w trudnym okresie upadku sportowego ŁKS, począwszy od lat 90 XX w. 30 października 2011 roku Ełkaesiacy stanowili drugą w historii rozgrywek ligowych koszykówki widownię w Polsce, wypełniając łódzką Atlas Arenę w liczbie 9128 kibiców w meczu ze Śląskiem Wrocław.